ΤΕΧΝΗ

Τι σχέση έχει ο Φρόιντ με την Κίνα;

Η σχέση της υλικής και ψυχολογικής σύνδεσης του Sigmund Freud με την Κίνα ερευνάται σοβαρά στο Μουσείο Freud.

Με εξαίρεση τον καναπέ του διάσημου ψυχολόγου, σίγουρα τα πιο ενδιαφέροντα εκθέματα στο Μουσείο Freud του Λονδίνου, είναι η διάσημη συλλογή από προσωπικά του αντικείμενα. Συλλογή που περιλαμβάνει αρχαιολογικά αντικείμενα, έως σύνεργα καπνίσματος που φύλαγε στο γραφείο του, ή είχε κοντά του ο κατά τεκμήριο πατέρας της ψυχανάλυσης.

O διάσημος καναπές του Sigmund Freud στο δωμάτιο μελέτης του. Στο βάθος μέρος της συλλογής του. Φωτογράφος K Urbaniak @ Freud Museum London

Ο Sigmund Freud (1856-1939), η σύζυγός του Martha Bernays (1861-1951) και η κόρη τους πρωτοπόρος παιδοψυχολόγος Anna Freud (1895-1982), κατέφυγαν στην Αγγλία ως πρόσφυγες, έχοντας δραπετεύσει από την Αυστρία, μετά τη προσάρτησή της από τους Ναζί τον Μάρτιο του 1938. Τα περισσότερα μάλιστα είδη από τα αντικείμενα που ανήκαν στην οικογένειά τους –από τους Αιγύπτιους Θεούς και τους Κινέζους σοφούς, μέχρι τα εξαίσια μαρμάρινα τασάκια και τα ειδικά κουτιά πούρων– τα πήραν μαζί τους.

*Συλλογή από κινέζικα γυναικεία αγαλματάκια, μέρος της Συλλογής, στο γραφείο του Freud*. *Φωτογράφος Karolina Heller @ Freud Museum London*

Όμως νωρίτερα, το 1938, όταν διαφαινόταν πια ότι το ναζιστικό καθεστώς θα μπορούσε να κατάσχει ολόκληρη τη συλλογή του, ο Freud επέλεξε δύο μόνο δικά του αντικείμενα για να μεταφερθούν λαθραία από τη Βιέννη.

Το πιο πολύτιμο αποδείχτηκε ένα μικροσκοπικό, διακοσμητικό παραπέτασμα από κινεζικό νεφρίτη λίθο που σχεδιάστηκε για να βρίσκεται πάνω στο γραφείο ενός εμβριθή επιστήμονα- μελετητή. Το διακοσμητικό αυτό, κατασκευής 19ου αιώνα, τοποθετήθηκε σε περίοπτη θέση στο γραφείο του στη Βιέννη, αλλά και στο Λονδίνο. Και ενώ δεν ήταν ιδιαίτερα υψηλής αξίας αντικείμενο, ήταν προφανώς πολύτιμο για τον ίδιο, μιας και βρισκόταν διαρκώς στο οπτικό του πεδίο και πιο κοντά του από οποιαδήποτε άλλη αρχαιότητα που διέθετε.

*Το αγαπημένο αντικείμενο του Freud*. *Φωτογράφος Karolina Heller @ Freud Museum London*

Κατασκευασμένο από διάτρητο νεφρίτη και ξύλο, το σχέδιο απεικονίζει το κινέζικο ιδεόγραμμα «shou», που δηλώνει «μακρά ζωή». Τα εγχάρακτα διακοσμητικά λουλούδια, σκοπό έχουν να ωθήσουν τον παρατηρητή, πάντα μέσα από την ταοϊστική νοοτροπία, στο να συλλογιστεί και να συλλάβει την απλότητα του φυσικού κόσμου. Ιδανικά το γραφείο θα τοποθετούνταν δίπλα σε παράθυρο που θα ‘βλέπει’ σε κήπο που όπως και η πλακέτα, θα δημιουργούσε μια μίνι εκδοχή του μεγαλείου της Φύσης.

Αν και η συλλογή του επιστήμονα αριθμούσε σαφώς περισσότερα ελληνικά, ρωμαϊκά και αιγυπτιακά κομμάτια, το συγκεκριμένο έκθεμα αποτελεί μια ενδιαφέρουσα περίπτωση για το πώς τα κινεζικά αντικείμενα κυριάρχησαν στη συλλογή του Freud κατά την τελευταία δεκαετία της ζωής του, όταν το ενδιαφέρον του για την Κίνα γενικότερα, κυριολεκτικά τον συνεπήρε.

*Αγαλματίδιο καμήλας*. *Φωτογράφος Karolina Heller @ Freud Museum London*

Μεταξύ των αντικειμένων της έκθεσης υπάρχουν τα κινεζικά τεχνουργήματα που άφησε ο Freud στη κόρη και πνευματική του κληρονόμο Anna Freud, καθώς και όλα τα υπόλοιπα αντικείμενα της πλούσιας συλλογής του.

«Το όμορφο μικρό διακοσμητικό από νεφρίτη του ήταν σαφώς πολύτιμο και σίγουρα πολύ σημαντικό αντικείμενο για αυτόν», δηλώνει η Carol Seigel, Διευθύντρια του Μουσείου Freud. “Η έκθεσή μας θα προσπαθήσει να εντοπίσει το γιατί” συμπληρώνει με νόημα.

Μέχρι σήμερα, είναι γεγονός πως έχει γίνει ελάχιστη έρευνα σχετικά με την έλξη του Freud προς την Κίνα και τη σπουδαία συλλογή του κινεζικών αρχαιοτήτων που έγινε τόσο σημαντική για εκείνον, ιδιαίτερα τα τελευταία χρόνια της ζωής του.

*Καρφίτσα κόσμημα από Jade και χρυσό.* *Φωτογράφος Karolina Heller @ Freud Museum London*

«Σκοπεύουμε να το αλλάξουμε αυτό», λέει η Seigel, «βασιζόμενοι σε νέα έρευνα για την κινεζική τέχνη και τα αντικείμενα του Freud, διερευνώντας παράλληλα την ιστορία της ψυχανάλυσης στην Κίνα και τη σημασία της εκεί, σήμερα. Ελπίζουμε ότι η έκθεση θα αποκαλύψει νέες, άγνωστες πτυχές ενός ατελείωτα συναρπαστικού ανθρώπινου χαρακτήρα.»

*Φωτογράφος Karolina Heller @ Freud Museum London*

Οι φωτογραφίες αποκαλύπτουν την ακριβή διάταξη και σύσταση της συλλογής. Η έκθεση επανασυνθέτει τα κινεζικά κομμάτια της που βρίσκονταν στην οπτική γραμμή των ασθενών καθώς εκείνοι ξάπλωναν στον περίφημο ψυχαναλυτικό καναπέ, κατά την τελευταία φάση της ψυχαναλυτικής πρακτικής του Freud.

Παρόλο που η υγεία του Freud παρουσίαζε πρόβλημα και έζησε στο Λονδίνο για ένα μόλις χρόνο, ήταν πολύ απασχολημένος με το γράψιμο, δεχόταν επίσης επισκέπτες και ασθενείς στο ιατρείο του. Το τελευταίο, είχε ανακατασκευαστεί προσεκτικά, ώστε να μοιάζει πολύ με το γραφείο που διατηρούσε στη Βιέννη.

Το ενδιαφέρον του σπουδαίου επιστήμονα για την Κίνα επεκτάθηκε και στα σκυλιά του, τα οποία ήταν ράτσας «τσόου», στενά συνδεδεμένα με την Κίνα στη δυτική φαντασία. Ο ‘Τζόφι’ έμενε σταθερά στο πλευρό του ενώ εκείνος δεχόταν ασθενείς, αργότερα δε, ο τελευταίος σκύλος του γιατρού, ο ‘Λουν’, μπόρεσε να έρθει στο Λονδίνο όταν η οικογένεια εγκατέλειψε τη Βιέννη. Οι βρετανικές εφημερίδες δε- λάτρεις θεμάτων για σκύλους όσο και σήμερα- γιόρτασαν εμφατικά την έξοδο του ‘Λουν΄ από την καραντίνα μετά από έξι μήνες και την επανένταξή του στην οικογένεια.

*Ο Freud με τον αγαπημένο του σκύλο, ράτσας chow, στον κήπο του στη Βιέννη. @ Freud Museum London*

Ο επιμελητής Craig Clunas, ομότιμος καθηγητής της Ιστορίας της Τέχνης στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης, όπου από το 2007 έως το 2018 ήταν ο πρώτος κάτοχος της έδρας που ειδικεύτηκε στην τέχνη της Κίνας, λέει εξερευνώντας την κινεζική διάσταση της συλλογής του Sigmund Freud για την έκθεση: ‘Υπήρξε προνόμιο και μια ενδιαφέρουσα ευκαιρία για να εξετάσουμε κάποιους από τους τρόπους με τους οποίους η, περιστασιακή έστω, αινιγματική συνάμα ενασχόληση του Freud με θεωρίες και απόψεις από και για την Κίνα, επηρέασε τη σκέψη του και το περιβάλλον του’, προσθέτει.

Εκτός από την ολοκληρωμένη παρουσίαση της συλλογής κινεζικών αντικειμένων του Freud, η έκθεση διερευνά περαιτέρω την γενικότερη υποδοχή των θεωριών και ιδεών του ιδρυτή της ψυχανάλυσης στην Κίνα, τη χρήση φροϋδικών θεμάτων από Κινέζους συγγραφείς και καλλιτέχνες, τη θέση της Κίνας στο μυαλό του διακεκριμένου επιστήμονα, αλλά και την ψυχολογία ως επιστήμη στην σύγχρονη Κίνα.

Ένα δημόσιο πρόγραμμα ποικίλων σεμιναρίων, ομιλιών και εκδηλώσεων, περιλαμβάνει ένα διεπιστημονικό συνέδριο για τον Βουδισμό και μια σειρά από διαδραστικές εκδηλώσεις σε συνεργασία με την κινεζική κοινότητα του Λονδίνου.

«Ελπίζω ότι αυτή η έκθεση θα δώσει στους επισκέπτες καινούργιες γνώσεις για τον άνθρωπο και τη συλλογή του και θα δρομολογήσει νέες γραμμές έρευνας για τον Freud, ευρύτερα στον κόσμο», προσθέτει ο Clunas.

Ημερομηνίες και Εκδήλώσεις – Freud and China – O Freud και η Κίνα

16 Φεβρουαρίου – The Confucian Freud, online διάλεξη του Howard Chiang