Το Βασίλειο του Μπενίν ιδρύθηκε τον 13ο αιώνα στη Δυτική Αφρική.

Από την αρχή του μεσαίωνα αναδύεται σταδιακά ως ένα ισχυρό βασίλειο με εκτεταμένα δίκτυα εμπορίου, σπουδαία τέχνη σε μπρούτζο και ξύλο και ισχυρούς ηγεμόνες, γνωστούς ως obas. Πρωτεύουσά του ήταν η Benin City, ή Edo που εξακολουθεί να είναι ένα αστικό κέντρο της σημερινής Νιγηρίας.

Το 1897 βρετανικά στρατεύματα κατέστρεψαν την πόλη, λεηλάτησαν θησαυρούς και  έκαψαν πολλά κτίρια. Πολλά από αυτά τα λεηλατημένα έργα κατέληξαν σε διάφορα ευρωπαϊκά μουσεία.

Σε ένα μικρό αλλά ουσιαστικής σημασίας βήμα προς τη διόρθωση λαθών του παρελθόντος, πάνω από 70 αντικείμενα πρόκειται να επιστραφούν στη Νιγηρία από το Horniman Museum and Gardens του Λονδίνου.

Τα εκθέματα που θα επιστραφούν περιλαμβάνουν καθημερινής χρήσης αντικείμενα, όπως βεντάλιες, ορειχάλκινες καμπάνες που χρησιμοποιούνταν σε τελετές και, καλάθια. Θα επιστραφούν επίσης πολλές χάλκινες πλάκες, με εγχάρακτες εξέχουσες προσωπικότητες που απεικονίζουν τοπικούς ηγεμόνες. Αυτά είναι κάποια από τα διάσημα μπρούντζινα έργα του Μπενίν, δηλαδή οι περίτεχνες γλυπτικές πλάκες που κάποτε κοσμούσαν το παλάτι του βασιλιά στο αρχαίο Βασίλειο του Μπενίν.

Η τέχνη του μπρούτζου είναι θρυλική στα μέρη αυτά, είναι ένας αυθεντικός θησαυρός της αφρικανικής κληρονομιάς και της ιστορίας της Νιγηρίας. Πολλά τέτοια έργα ‘μαραζώνουν’ σε συλλογές μουσείων όπως το Βρετανικό, όπου συχνά αντιμετωπίζονται ως μια… προβληματική ιδιοκτησία.

Η επιστροφή λεηλατημένης τέχνης και αντικειμένων στους απογόνους των αρχικών δημιουργών τους είναι ένας στόχος με ιδιαίτερη ηθική σημασία. Είναι όμως επίσης και μια πηγή έντονων αντιπαραθέσεων, στον χώρο των παγκόσμιων μουσείων. Ο επαναπατρισμός, κυρίως από ευρωπαϊκά και αμερικανικά μουσεία, μπορεί να βοηθήσει καταλυτικά στην αποκατάσταση των πολιτισμών που κινδύνεψαν κάποτε να διαγραφούν παντελώς από τις αδηφάγες αποικιακές δυνάμεις. 

Η Αφρική, ειδικότερα, έχει υποστεί πολλαπλώς αυτήν την ωμή πολιτιστική κλοπή, καθώς και τη βία. Υπολογίζεται ότι το 90% της αφρικανικής τέχνης εξακολουθεί να βρίσκεται εκτός της ηπείρου σε χέρια ιδιωτών, αλλά και σε μουσεία. Τον περασμένο Ιανουάριο, η Εθνική Επιτροπή Μουσείων και Μνημείων (NCMM), ένας νιγηριανός φορέας που επιβλέπει τη διατήρηση των πολιτιστικών περιουσιών της χώρας, ζήτησε επισήμως από το Horniman Museum and Gardens να επιστρέψει τα αντικείμενα που είχαν κλαπεί κατά τη λεηλασία της πόλης του Μπενίν στα τέλη του 19ου αιώνα.

Μετά από προσεκτική έρευνα, το μουσείο προσδιόρισε τα αντικείμενα που είχαν λεηλατηθεί κατά την πολιορκία και τα προώθησε για επιστροφή. «Χαιρετίζουμε θερμά τούτη την απόφαση των διαχειριστών του Μουσείου», δηλώνει ο Abba Tijani, γενικός διευθυντής του NCMM. ‘Στο μέλλον, τα αντικείμενα αυτά μπορεί να σταλούν ως δανεικά σε βρετανικά μουσεία, αλλά επιτέλους θα βρίσκονται στα χέρια της Νιγηρίας και θα είναι διαθέσιμα στους φιλότεχνους επισκέπτες με τους νιγηριανούς όρους’.

Άντε και στα δικά μας λοιπόν και σύντομα! Ή μήπως επειδή η Ελλάδα δεν ανήκει στην μαύρη Ήπειρο και τα τεχνουργήματά της δεν είναι φτιαγμένα από ξύλο ή μπρούτζο, αλλά από πεντελικό μάρμαρο, η ευαισθησία μετατρέπεται- δια μαγείας- σε κραυγαλέα αναλγησία; Είναι άραγε ρητορικό το ερώτημα;