Το body shaming μπήκε στη ζωή μας τα τελευταία χρόνια πιο έντονα και καταλυτικά. Τα social media αποτελούν πολλές φορές την αιτία να ξεσπάσει πόλεμος απόψεων για το ποιο είναι το ιδανικό σώμα, με καμπύλες ή μη, το αψεγάδιαστο πρόσωπο, χωρίς ίχνος από ακμή, φακίδες, ευρυαγγείες και φυσικά ρυτίδες. Το Body Shaming «αγαπά» την καλαισθησία, τη νιότη και τη φρεσκάδα. Αλίμονο σε όποιον δεν έχει έστω ένα από αυτά. Σύμφωνα με έρευνες παγκοσμίως, ένας στους δύο έχει υπάρξει θύμα της συγκεκριμένης μορφής εκφοβισμού τουλάχιστον μία φορά στη ζωή του.

Πολύ συχνά, σχεδόν καθημερινά γινόμαστε μάρτυρες περιστατικών, όπου άγνωστα άτομα έχουν άποψη για την εμφάνιση κάποιου ανθρώπου και τη δηλώνουν δημόσια με κακεντρεχή σχόλια. Κριτικάρουν σώματα, ζωές, ψυχές…. χωρίς να αναλογιστούν τον αντίκτυπο που θα έχει στα άτομα αυτά και αν είναι δυνατά για να τον αντιμετωπίσουν.

Πόσες φορές, ιδιαίτερα το καλοκαίρι που ο υδράργυρος ανεβαίνει και η αυθόρμητη επιθυμία είναι να ξεφορτωθούμε τα ρούχα μας, να βάλουμε το μαγιό και να πάμε στην παραλία να δροσιστούμε, δεν έχουμε κάνει δεύτερες σκέψεις; Η αμέσως επόμενη σκέψη έρχεται να αναχαιτίσει την προηγούμενη. Πως; Έχω πάρει κάποια κιλά, λίγο οι υποχρεώσεις, λίγο η λιγούρα, λίγο η ηλικία, αφέθηκα. Και τώρα τι κάνω; Να με σχολιάσουν οι λουόμενοι αλλά και λουόμενες; Να εκτεθώ στα μάτια κάποιου αρσενικού που περιεργάζεται οποιοδήποτε θηλυκό πέσει στο οπτικό του πεδίο ή να πέσω στο στόμα της λεπτούλας νεαρής που έχει έτοιμο το κατηγορητήριο; Το «τέρας» του body shaming, κυρίως κάθε καλοκαίρι, ξυπνάει από την χειμερία νάρκη του….

Η Ψυχολόγος – Κλινική Νευροψυχολόγος Ευγενία Παπαχρηστοπούλου μίλησε στο www.instyle.gr και την Αθηνά Δαβαρία για το Body Shaming, πως εκδηλώνεται, τον ρόλο που έχουν τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης καθώς και για τους τρόπους αντιμετώπισης του.

Τι είναι το Body Shaming;

Είναι οι διάφορες κριτικές που ακούμε κατά καιρούς για τα σώματα γυναικών κυρίως υπέρβαρων ή/και όχι, με σκοπό την πρόκληση του συναισθήματος ντροπής ή/και φόβου. Πρόκειται για τάση η οποία δεν εξαιρεί και τον ίδιο τον εαυτό. Κριτική για το σώμα των άλλων αλλά και το δικό μας. Κριτική που υπακούει σε κοινωνικά στερεότυπα και προκαταλήψεις.  Οι ρίζες είναι βαθιές, ακόμα και σε εποχές που λατρεύονταν οι καμπύλες. Και τότε υπάκουγε σε επιταγές της κοινωνίας. Το απισχνασμένο σώμα ήταν συνώνυμο της κακομοιριάς και της ανέχειας. Αντίθετα, σήμερα που τα δεδομένα έχουν αλλάξει το υπέρβαρο σώμα υποδηλώνει παραμέληση, άρα και χαμηλό κοινωνικο-οικονομικό επίπεδο. Δεν έχεις την οικονομική άνεση και χρόνο να πας σε γυμναστήρια, οίκους αισθητικής, άρα δεν εντάσσεσαι στις επιταγές της κοινωνίας.

Αυτή η τάση εντάσσεται στα πλαίσια της γενικότερης τάσης για επίκριση των συνανθρώπων μας που κατά την κοινή γνώμη αποκλίνουν από τα κοινωνικά πρότυπα κάθε εποχής. Συνδέεται και με προκαταλήψεις /κοινωνικά στερεότυπα που έχουν επίκεντρο το φύλο. Το γυναικείο σώμα δέχεται μεγαλύτερη επίκριση από το ανδρικό, το οποίο είναι αποδεκτό και με λίγα περισσότερα κιλά από το κανονικό. Το φαινόμενο έχει  σεξιστικές και γενικότερα ρατσιστικές διαστάσεις. Η διαφορετικότητα κατακρίνεται και απορρίπτεται.

Τι προκάλεσε την έξαρση του φαινομένου;

Η αλήθεια είναι ότι έχουν συμβάλλει κατά πολύ τα -κατά τα άλλα- χρήσιμα μέσα κοινωνικής δικτύωσης με την πλασματική  πραγματικότητα που προωθούν. Καθημερινά δημοσιεύονται φωτογραφίες αψεγάδιαστων προσώπων και σωμάτων, ευτυχισμένων στιγμών και οποιασδήποτε απόδειξης ότι συμβαδίζουμε με τα κοινωνικά πρότυπα. Ο σκοπός αυτής της ξέφρενης έκθεσης των προσωπικών στιγμών και δεδομένων είναι τα θετικά σχόλια και οι εντυπώσεις. Η τάση αυτή ενισχύεται και με την προβολή από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης της εικόνας του τέλειου σώματος, του ιδανικού εαυτού, ο οποίος προβάλλεται όμως μέσα από ένα καλοσχηματισμένο σώμα. Προσφέρονται πλήθος ιδεών και λύσεων για να το αποκτήσουμε. Λίγες είναι αναφορές για την παχυσαρκία και τους πραγματικούς κινδύνους που ελλοχεύει, για την ψυχολογία του υπέρβαρου και ακόμα πιο λίγες για την καλλιέργεια και την διαμόρφωση μιας υγιούς προσωπικότητας. Βρισκόμαστε σε μια εποχή που η εικόνα και η διαμόρφωσή της παίζει πρωτεύοντα ρόλο. Βλέποντας την εικόνα στεκόμαστε στην επιφάνεια και απομακρυνόμαστε από την ουσία και το βάθος.

Ποια είναι η ψυχολογία και η προσωπικότητα του ατόμου που κριτικάρει με σκληρά σχόλια τους άλλους;

Η εκδήλωση της επικριτικής συμπεριφοράς πηγάζει από βαθιά ανάγκη να αναπληρώσει το άτομο δικά του κενά και να αποδείξει στον εαυτό του και στους άλλους ότι είναι καλύτερος, άρα και αποδεκτός. Αν πραγματικά σκεφτούμε τον λόγο που κάποιος εξαπολύει μύδρους κατηγοριών για το σώμα θα δούμε ότι κάτω από την ανάγκη αυτή βρίσκεται το συναίσθημα του φόβου μη βρεθεί και ο ίδιος στην ίδια θέση. Με την κρίση και την επίκριση ο φόβος καλύπτεται και απομακρύνεται. Με αυτόν τον τρόπο το άτομο ανακουφίζεται από τις βαθιές ανησυχίες και φόβους του.

Πως νιώθει το άτομο που βιώνει το body shaming;

Το άτομο που δέχεται την επίκριση, έχει μάθει μάλλον να τη δέχεται από πολύ νωρίς ίσως και από τα πρώτα παιδικά χρόνια αν ήταν υπέρβαρο ή παχύσαρκο. Ταυτίζεται με τις κατηγορίες, νιώθει ανεπαρκές και ευάλωτο λόγω του ότι δε μπορεί να συμβαδίσει με τα κοινωνικά πρότυπα. Οι ματαιώσεις και απορρίψεις είναι μέρος της καθημερινότητάς του. Στην εφηβεία το πρόβλημα γίνεται πιο εμφανές αφού σε αυτήν την ηλικία το σώμα γίνεται κριτήριο όχι μόνο για τις διαπροσωπικές σχέσεις αλλά συχνά είναι και εισιτήριο για την ένταξη στην παρέα των συνομηλίκων. Οι έφηβοι αρέσκονται στις συγκρίσεις οι οποίες γίνονται μέσο αυτοαναγνώρισης και σχηματισμού της αυτοεικόνας τους. Οι αντιλήψεις για το σώμα εδραιώνονται  και μορφοποιούνται κατά τη διάρκεια της εφηβείας αφού οι αλλαγές της μέσω του σώματος γίνονται αντιληπτές. Στην ενηλικίωση η μορφή του σώματος έχει σταθεροποιηθεί και μαζί με αυτήν η αυτοαντίληψη.  Αν η αυτοεικόνα δεν περιορίζεται στη μορφή του σώματος και ο ενήλικας έχει σημειώσει επιτυχίες και σε άλλους τομείς, τότε θα έχει μία υγιή αυτοαντίληψη και υγιή πορεία. Αν όμως η εικόνα του σώματος τον έχει καθορίσει, θα βιώνει αποτυχίες σε πολλά και διαφορετικά επίπεδα.

Πως μπορούμε να αντιμετωπίσουμε το φαινόμενο; Υπάρχουν συγκεκριμένοι τρόποι να αμυνθεί το άτομο που το βιώνει;

Το φαινόμενο είναι σε έξαρση και χρειάζεται να δούμε πως αντιμετωπίζεται. Είναι σημαντικό να αναγνωρίζουμε τον εαυτό μας και να τον αποδεχόμαστε με τις δυνατότητες και αδυναμίες του. Να χτίζουμε την εικόνα που αρέσει σε εμάς και όχι σε άλλους ανθρώπους. Να συναναστρεφόμαστε άτομα τα οποία μας αποδέχονται γι΄ αυτό που είμαστε συνολικά και όχι για αυτό που κάνουμε. Να δούμε εμείς τι θέλουμε και τι μας κάνει ευτυχισμένους. Αν κάτι δε μας αρέσει να βρούμε τρόπο να το αλλάξουμε έτσι ώστε να βελτιώσουμε τον εαυτό μας και γενικότερα την ζωή μας. Οι αλλαγές να είναι προϊόν δικιάς μας επιθυμίας και όχι για να ευχαριστήσουμε τους άλλους. Να μην επιτρέπουμε σχόλια αρνητικά και επικρίσεις για το σώμα μας και ό,τι αυτό αφορά. Να απομακρύνουμε την τοξικότητα σε οποιαδήποτε μορφή της.

Με ποιο τρόπο τα μέσα μαζικής ενημέρωσης μπορούν να συμβάλλουν στον περιορισμό του body shaming;

Από την πλευρά των μέσων μαζικής ενημέρωσης το ενδιαφέρον θα είναι καλό να στραφεί σε ενημερώσεις για υγιεινό τρόπο διαβίωσης, την σημασία της άσκησης στην καθημερινότητά μας για τη βελτίωση της σωματικής και ψυχικής υγείας, την πρόληψη ασθενειών, τη επίτευξη της υγιούς γήρανσης, τη διαφορά του τρέφομαι υγιεινά από το κάνω δίαιτα για να αποκτήσω το σώμα των ονείρων μου και βέβαια την προαγωγή της ψυχικής υγείας και πνευματικής καλλιέργειας.

Ευγενία Παπαχρηστοπούλου, Ψυχολόγος-Κλινική Νευροψυχολόγος, MSc Ιατρικής Αθηνών, Επισμηναγός Π.Α  ε.α, Καθηγήτρια Κλινικής Νευροψυχολογίας, Τμήμα Ψυχολογίας SCG- Επιστημονικό Κολλέγιο Ελλάδας