Ζούμε σε μια εποχή όπου η ευεξία έχει γίνει σχεδόν απαιτητική. Προγράμματα αυτοφροντίδας, πρωινές ρουτίνες, τελετουργίες ύπνου, λίστες με «πρέπει» που υποτίθεται ότι μας οδηγούν στην καλύτερη εκδοχή μας. Κι ενώ στην αρχή μοιάζουν βοηθητικά, συχνά μετατρέπονται σε έναν ακόμη τομέα όπου πρέπει να αποδείξουμε ότι «τα καταφέρνουμε». Το αποτέλεσμα; Η έννοια της φροντίδας χάνει την τρυφερότητά της και γίνεται μία ακόμη υποχρέωση.
Από την Τρανούλη Δήμητρα, BSc, Συμβουλευτική Ψυχολόγος
Κάπου ανάμεσα στις προσδοκίες και την πραγματικότητα, εμφανίζεται μια διαφορετική προσέγγιση: η ήπια πειθαρχία. Πρόκειται για μια στάση ζωής που συνδυάζει τη συνέπεια με την ευελιξία, τη δομή με την καλοσύνη προς τον εαυτό. Δεν έχει στόχο την τελειότητα, αλλά τη βιωσιμότητα. Δεν καταπιέζει αλλά στηρίζει. Και ίσως είναι ο πιο ρεαλιστικός δρόμος για να εντάξουμε την ευεξία στην καθημερινότητά μας χωρίς να νιώθουμε ότι ζούμε σε καθεστώς συνεχούς αυτοελέγχου.
Η ήπια πειθαρχία δεν λέει «κατέκτησέ τα όλα», αλλά «βρες αυτό που σε υπηρετεί». Δεν μας καλεί να σηκωνόμαστε κάθε μέρα την ίδια ώρα για να κάνουμε διαλογισμό, αλλά να ακούμε το σώμα μας και να επιλέγουμε συνειδητά εκείνο που χρειαζόμαστε πραγματικά. Κι αυτό είναι που την κάνει τόσο ανακουφιστική. Η φροντίδα δεν είναι επίδοση, είναι σχέση με τον εαυτό σου.
Στη Γνωσιακή Συμπεριφορική Θεραπεία υπάρχει η έννοια της δράσης βάσει αξιών (values- based action). Δεν εφαρμόζω μια συνήθεια επειδή «έτσι πρέπει», αλλά επειδή συνδέεται με κάτι που είναι σημαντικό για μένα. Αν για παράδειγμα εκτιμώ την εσωτερική ηρεμία, τότε μπορεί να επιλέγω να μειώνω την κατανάλωση καφέ ή να αφιερώνω λίγα λεπτά την ημέρα σε αναπνοές. Αν εκτιμώ την υγεία, μπορεί να κινούμαι λίγο περισσότερο μέσα στη μέρα μου. Όταν μια συνήθεια έχει νόημα, γίνεται ελαφρύτερη.
Τις περισσότερες φορές, όμως, προσπαθούμε να φτιάξουμε ρουτίνες από την ανάποδη: πρώτα κατασκευάζουμε ένα σχέδιο, και μετά προσπαθούμε να στριμώξουμε τον εαυτό μας μέσα του. Αυτή ακριβώς η αναντιστοιχία είναι που γεννά ενοχές, απογοήτευση και τελικά εγκατάλειψη. Η ήπια πειθαρχία ξεκινά από αλλού. Ξεκινά από την ερώτηση: «Τι χρειάζομαι σήμερα για να νιώσω λίγο καλύτερα;».
Δεν θα είναι πάντα η ίδια απάντηση. Μια μέρα μπορεί να χρειάζεσαι κίνηση. Μια άλλη, ξεκούραση. Μια τρίτη, σιωπή. Δεν υπάρχει σωστό και λάθος. Υπάρχει συντονισμός με αυτό που πραγματικά σε εξυπηρετεί εκείνη τη στιγμή.
Κάπου εδώ μπαίνει η έννοια της ψυχολογικής ευελιξίας: η ικανότητα να προσαρμόζεσαι στις ανάγκες σου χωρίς να χάνεις τη συνολική κατεύθυνση. Η ψυχολογική ευελιξία είναι ωριμότητα. Λέει: «Έχω στόχους, έχω προθέσεις, έχω ρυθμό. Αλλά έχω και όρια. Και τα σέβομαι». Μια ρουτίνα που δεν μπορεί να αντέξει μια μέρα κόπωσης, μια ανατροπή ή μια κακή διάθεση δεν είναι πραγματικά λειτουργική.
Στο τέλος, η ήπια πειθαρχία καταφέρνει κάτι εκπληκτικό: χτίζει συνήθειες που διαρκούν ακριβώς επειδή δεν είναι άκαμπτες. Δεν τις εγκαταλείπουμε γιατί δεν τις φοβόμαστε. Δεν τις βιώνουμε σαν μια συνεχή δοκιμασία των αντοχών μας. Τις νιώθουμε δικές μας.
Αξίζει επίσης να θυμόμαστε ότι όλες οι μεγάλες αλλαγές ξεκινούν από μικρές, ανεπαίσθητες, σχεδόν απλές κινήσεις. Δεν χρειάζεται να γεμίσεις τη ζωή σου με μεγάλους στόχους για να βιώσεις αλλαγή. Αρκεί κάτι μικρό που μπορείς να κάνεις καθημερινά χωρίς να σε εξαντλεί. Αυτές οι μικρές κινήσεις είναι σαν μικρά σημάδια προς μια κατεύθυνση που σταδιακά γίνεται δρόμος.
Πολλοί άνθρωποι νιώθουν ότι αν χαλαρώσουν, θα χάσουν τον έλεγχο. Ότι χωρίς αυστηρούς κανόνες, θα εγκαταλείψουν τα πάντα. Όμως το παράδοξο είναι πως η ήπια πειθαρχία συνήθως φέρνει περισσότερη σταθερότητα, όχι λιγότερη. Γιατί χτίζεται πάνω στην πραγματικότητα και όχι πάνω σε μια ιδανική, εξαντλημένη εκδοχή μας.
Και κάτι ακόμη πιο ουσιαστικό: Η ήπια πειθαρχία δημιουργεί εσωτερική εμπιστοσύνη. Σταματάς να φοβάσαι τον εαυτό σου. Σταματάς να ζεις με τη μόνιμη αίσθηση ότι «αν χαλαρώσω θα καταστραφούν όλα». Αντίθετα, μαθαίνεις ότι μπορείς να είσαι σταθερός χωρίς να είσαι σκληρός. Μαθαίνεις ότι μπορείς να επιλέγεις χωρίς να πιέζεις. Μαθαίνεις ότι μπορείς να εξελίσσεσαι χωρίς να εξαντλείσαι.
Καθώς περνά ο καιρός, ανακαλύπτεις ότι μικρές πράξεις φροντίδας -ένα ποτήρι νερό, πέντε λεπτά αναπνοές, ένα ήρεμο πρωινό χωρίς οθόνες- δεν είναι «τίποτα». Είναι οι μικροί κρίκοι μιας αλυσίδας που κρατά την καθημερινότητα σταθερή. Η ήπια πειθαρχία δεν χρειάζεται εντυπωσιακές κινήσεις για να λειτουργήσει. Χρειάζεται επανάληψη, πρόθεση και μια δόση καλοσύνης προς τον εαυτό.
Στο τέλος, ο στόχος της ευεξίας δεν είναι να φτιάξουμε μια τέλεια ζωή, αλλά μια ζωή που αντέχει. Μια ζωή με ρυθμό, χώρο και ανάσες. Μια ζωή όπου το self-care δεν είναι εργασία, αλλά τρόπος να παραμένουμε σε επαφή με τον εαυτό μας. Ίσως αυτή να είναι η μεγαλύτερη αλήθεια της ήπιας πειθαρχίας: δεν χρειάζεται να πιέσουμε τον εαυτό μας για να τον φροντίσουμε. Χρειάζεται να τον ακούσουμε.
Quick Truth Box
- Η αυτοφροντίδα που σε πιέζει δεν είναι αυτοφροντίδα.
- Η συνέπεια χτίζεται με ευελιξία, όχι με αυστηρότητα.
- Μικρές, βιώσιμες συνήθειες έχουν μεγαλύτερη διάρκεια από μεγάλους, τέλειους στόχους.
Βιβλιογραφία
- Kabat-Zinn, J. (2005). Coming to Our Senses: Healing Ourselves and the World Through
Mindfulness. Hyperion. - Csikszentmihalyi, M. (1990). Flow: The Psychology of Optimal Experience. Harper &
Row.
