Ο έρωτας είναι μια μοναδική εμπειρία, που συνδυάζει έντονα συναισθήματα: από τη χαρά που νιώθει κάποιος στη σκέψη του αγαπημένου του, μέχρι το άγχος πριν τον συναντήσει και την απόγνωση όταν δεν του απαντά. Μοιάζει με συναισθηματικό τρενάκι του τρόμου, με ανώμαλες ανηφόρες και απότομες κατηφόρες.
Η πρώτη εντύπωση (τα πρώτα 30 δευτερόλεπτα)
Αλλά πίσω από αυτό κρύβονται βασικές βιολογικές διεργασίες που εξηγούν τις εκφράσεις όπως “πεταλούδες στο στομάχι” ή “ο έρωτας είναι τυφλός”. Η δρ Liat Yakir, βιολόγος με εξειδίκευση στις ορμόνες και τα γονίδια, εμβάθυνε στους βιολογικούς μηχανισμούς του έρωτα και την επιστήμη της έλξης στο βιβλίο της «A Brief History of Love». Μιλώντας στο Sun Health, αποκάλυψε πώς ο εγκέφαλος αξιολογεί κάποιον ως ελκυστικό ή μη, μέσα σε λίγα μόλις δευτερόλεπτα από τη στιγμή που τον αντικρίζουμε.
«Μέσα στα πρώτα 30 δευτερόλεπτα από τη γνωριμία με κάποιον, η αμυγδαλή σχηματίζει μια αρχική εντύπωση έλξης – μια ενστικτώδη και συχνά ασυνείδητη συναισθηματική κρίση που προέρχεται από τον πρωτόγονο εγκέφαλο», εξηγεί.
Credit: 123RF
«Αυτή η απόφαση κατατάσσει το άτομο ως “ελκυστικό”, “μη ελκυστικό”, “αποδεκτό” ή “μη αποδεκτό”.»
Χημεία και ορμόνες
Κατά τα αρχικά στάδια του έρωτα, ο εγκέφαλος πλημμυρίζει με τις πιο ισχυρές χημικές ουσίες που μπορεί να βιώσει, προσθέτει η δρ Liat Yakir.
Η αμυγδαλή είναι μια δομή σε σχήμα αμυγδάλου, που βρίσκεται στον κροταφικό λοβό του εγκεφάλου – είναι υπεύθυνη για τη διαχείριση συναισθημάτων, τη λήψη αποφάσεων, τη σεξουαλική διέγερση, τον φόβο και την επιθετικότητα. Παίζει κρίσιμο ρόλο στη διαδικασία της έλξης.
«Η αμυγδαλή εστιάζει κυρίως στην απόρριψη – απορρίπτει αρνητικές επιλογές με βάση προηγούμενες συναισθηματικές εμπειρίες και εξελικτικά ένστικτα», εξηγεί.
«Αυτό το μικρό αλλά καθοριστικό τμήμα του εγκεφάλου δίνει τριπλάσιο βάρος στα αρνητικά σε σχέση με τα θετικά, ακολουθώντας τη φιλοσοφία του “καλύτερα ασφαλής παρά μετανιωμένος”.»
Οι σεξουαλικές ορμόνες παίζουν επίσης ρόλο στην επιλογή συντρόφου, συνεχίζει η δr Yakir.
«Αναζητούμε επίσης ενδείξεις της οξυτοκίνης, της λεγόμενης “ορμόνης της αγάπης”, που είναι ορατή στα μάτια και τις εκφράσεις του προσώπου ενός ατόμου – το χαμόγελο, το γέλιο, το συμπονετικό και κοινωνικό βλέμμα.»
«Πράγματι, τα μάτια λειτουργούν ως πύλη προς τον συναισθηματικό εγκέφαλο, καθώς φιλοξενούν το 70% των αισθητηριακών υποδοχέων μας.»
Credit: 123RF
«Είναι αξιοσημείωτο ότι μέσα σε μόλις 15 χιλιοστά του δευτερολέπτου, ο εγκέφαλός μας μπορεί να αναγνωρίσει τη συναισθηματική κατάσταση κάποιου μέσα από τα μάτια του.»
Τι συμβαίνει όταν ερωτεύεστε
Είτε ο έρωτας έρχεται σταδιακά είτε ξαφνικά, περιλαμβάνει μια σειρά από βιολογικές διεργασίες, που ενεργοποιούν περιοχές του εγκεφάλου και προκαλούν έκρηξη ορμονών.
Η Theresa Larkin, αναπληρώτρια καθηγήτρια ιατρικών επιστημών στο Πανεπιστήμιο του Wollongong, εξηγεί στο Sun Health ότι οι κύριες περιοχές του εγκεφάλου που ενεργοποιούνται είναι στο λιμβικό σύστημα.
«Το λιμβικό σύστημα αποτελείται από διάφορες δομές που είναι συνδεδεμένες μεταξύ τους και σχηματίζουν σχεδόν ένα C βαθιά μέσα στον εγκέφαλο», εξηγεί. Αυτές οι δομές «έχουν ρόλο στα συναισθήματα, τη συμπεριφορά και τη μνήμη», συνεχίζει η δρ Larkin. Αυτό εξηγεί γιατί οι αναμνήσεις του πρώτου έρωτα είναι τόσο έντονες.
«Αυτή η στιγμή μπορεί να μοιάζει με ένα ηλεκτρικό ρίγος που διαπερνά τη σπονδυλική στήλη μέχρι τη μέση», λέει η δρ Liat Yakir.
Ένα ισχυρό “κοκτέιλ” ορμονών αρχίζει επίσης να κυκλοφορεί στο σώμα όταν ερωτεύεστε. Η δρ Yakir εξηγεί: «Στα αρχικά στάδια του έρωτα, ο εγκέφαλος πλημμυρίζει με τις πιο ισχυρές χημικές ουσίες που μπορεί να βιώσει: ντοπαμίνη, σεροτονίνη και οξυτοκίνη, οι οποίες εκκρίνονται μέσα από το άγγιγμα, τα χάδια, τα φιλιά, τις απαλές μαλάξεις και φυσικά μέσω της σεξουαλικής πράξης.»
«Η “μαγεία” συχνά ξεκινά με ένα φιλί, όταν η οξυτοκίνη απελευθερώνεται στην κυκλοφορία του αίματος, διεγείροντας το πνευμονογαστρικό νεύρο.»
Το πνευμονογαστρικό νεύρο ανήκει στο παρασυμπαθητικό νευρικό σύστημα και ελέγχει βασικές λειτουργίες όπως η πέψη, ο καρδιακός ρυθμός και το ανοσοποιητικό.
Credit: 123RF
«Αυτή η στιγμή μπορεί να μοιάζει με ένα ηλεκτρικό ρίγος που διαπερνά τη σπονδυλική στήλη και φτάνει μέχρι τα γεννητικά όργανα. Αυτό το αίσθημα προκαλείται από την οξυτοκίνη – την ορμόνη της επιθυμίας και των οργασμών, που επηρεάζει τη σεξουαλική συμπεριφορά.»
Οι ορμόνες της αγάπης και της δέσμευσης
Οι ορμόνες οξυτοκίνη και βαζοπρεσίνη είναι γνωστές και ως ορμόνες της αγάπης, καθώς ενισχύουν τον δεσμό ανάμεσα σε δύο ανθρώπους όσο περισσότερο παράγονται.
Αγκαλιές, χάδια και οργασμοί βοηθούν στην αύξηση αυτών των ορμονών. Σύμφωνα με τη δρ Larkin, η οξυτοκίνη, αυτή η ορμόνη της σύνδεσης και της ευεξίας, παίζει ακόμη πιο σημαντικό ρόλο μετά την αρχική φάση του ενθουσιασμού:
«Είναι η ορμόνη της προσκόλλησης, της δέσμευσης και των θετικών επιδράσεων στην υγεία που προκύπτουν από τη συναισθηματική σύνδεση με κάποιον. Έχει τον ίδιο ρόλο και σε μη-ρομαντικές σχέσεις.»
Η ντοπαμίνη και η αδρεναλίνη συμμετέχουν επίσης στην εμπειρία του έρωτα και της έλξης. «Η ντοπαμίνη ενεργοποιεί τα κέντρα ανταμοιβής και κινήτρων του εγκεφάλου», λέει η Larkin. «Είναι η αίσθηση της επιθυμίας, της παρόρμησης να κατακτήσεις έναν σύντροφο, και η χαρά που νιώθεις όταν τον πλησιάζεις ή τον βλέπεις.»
Η αδρεναλίνη, από την άλλη, αυξάνεται λόγω της προσμονής και του στρες που φέρνει ο νέος έρωτας: «Αυτή είναι η αίσθηση από “πεταλούδες στο στομάχι” και της καρδιάς που χτυπάει γρήγορα», λέει η Larkin.
Μπορεί επίσης να υπάρχει λόγος που οι οργασμοί στην αρχή μιας σχέσης είναι ιδιαίτερα έντονοι: «Στην αρχή μιας σχέσης, οι οργασμοί είναι εξαιρετικά ισχυροί, καθώς ο εγκέφαλος και το νευρικό σύστημα αντιδρούν σε ερεθίσματα από έναν νέο σύντροφο, απολαμβάνοντας μια πλημμύρα από ευχάριστες “ορμόνες του έρωτα”», λέει η Yakir.
Κι ενώ στην αρχή μπορεί να επικρατεί το ένστικτο «καλύτερα ασφαλής παρά μετανιωμένος», αυτό αλλάζει όταν βυθιζόμαστε στον έρωτα: «Στην ευφορία του έρωτα, η οξυτοκίνη ζωγραφίζει τον σύντροφό μας με τέλεια χρώματα, καλύπτοντας τις ατέλειες», αναφέρει η Yakir.
Credit: 123RF
«Αλλά όταν η ορμονική έξαρση αρχίσει να εξασθενεί και επιστρέψει η πραγματικότητα, αρχίζουν να φαίνονται εκείνα τα αρνητικά χαρακτηριστικά που προηγουμένως αγνοούσαμε – και αναρωτιόμαστε γιατί δεν τα είχαμε δει νωρίτερα». Δεν είναι τυχαίο που λένε «ο έρωτας είναι τυφλός»…
Είναι ο έρωτας καλός για την υγεία;
Ο έρωτας μπορεί να προκαλέσει ένα έντονο αίσθημα μέθης, και αποδεικνύεται ότι μπορεί να ωφελήσει και την υγεία. Μιλώντας στο ABC News Australia, η δρ Larkin είπε πως η ορμόνη της αγάπης, η οξυτοκίνη, έχει αντιφλεγμονώδεις ιδιότητες, βοηθά στην καταπολέμηση του στρες και βελτιώνει τη λειτουργία της καρδιάς και των αγγείων.
Η απελευθέρωση της οξυτοκίνης διεγείρει την ορμόνη ατριακή νατριουρητική πεπτίδη, που ρυθμίζει την αρτηριακή πίεση και μπορεί να αποτρέψει την πάχυνση του καρδιακού μυός. Μελέτες συνδέουν επίσης τον ρομαντικό έρωτα με αυξημένη σωματική δραστηριότητα, μείωση της κατάθλιψης και καλύτερο ύπνο για κάποιους ανθρώπους.
Ωστόσο, άλλοι μπορεί να αισθανθούν πιο ευερέθιστοι ή αγχώδεις. Και μερικές φορές, η έντονη φύση των συναισθημάτων σας μπορεί να σας κάνει να ξεχνάτε την άσκηση, τη δουλειά και τις φιλίες σας.
Τι συμβαίνει όταν περνά ο έρωτας
Οι ορμόνες ξαναδιαδραματίζουν ρόλο όταν τα αισθήματα εξασθενούν ή όταν ο έρωτας τελειώνει. «Η οξυτοκίνη μας δένει, μετατρέποντας τους ξένους σε ερωτευμένους», εξήγησε η δρ Yakir.
«Μετά τη φάση του αρχικού ενθουσιασμού, που μπορεί να διαρκέσει από έξι ώρες έως δύο χρόνια, οι σχέσεις είτε χάνουν το πάθος τους και τα ζευγάρια απομακρύνονται είτε μετατρέπονται σε έναν σταθερό δεσμό φιλίας και εμπιστοσύνης.
Credit: 123RF
Η συνεχής παραγωγή οξυτοκίνης είναι απαραίτητη για να διατηρηθεί αυτός ο δεσμός πέρα από τη φάση των “πεταλούδων στο στομάχι”. Χωρίς αυτήν, η σύνδεση διαλύεται και οι σύντροφοι επανέρχονται σε ξένους.»
Η δρ Larkin πρόσθεσε: «Οι βασικές βιολογικές διεργασίες του ξεερωτεύεσαι οφείλονται σε μειωμένο ενδιαφέρον, κίνητρο και σύνδεση με τον σύντροφο. Δεν υπάρχει πλέον το “χτύπημα” της ντοπαμίνης από την παρουσία τους, και η οξυτοκίνη διεγείρεται λιγότερο αν υπάρχει λιγότερη συναισθηματική και σωματική επαφή.»
Οι ορμόνες «χτυπούν» ξανά και στην περίπτωση ενός χωρισμού. «Όταν κάποιος περνάει έναν στρεσογόνο χωρισμό, το κύριο αποτέλεσμα είναι η αύξηση της ορμόνης του στρες, της κορτιζόλης», είπε η δρ Larkin. «Αυτό μπορεί να είναι προσωρινό, αλλά μπορεί και να συνεχιστεί σε κατάσταση χρόνιου στρες.Είναι σημαντικό να μειώσουμε αυτό το στρες με τη σύνδεση με άλλους ανθρώπους και το να βρούμε κίνητρα για άλλες δραστηριότητες, ώστε να διεγείρουμε ξανά τη ντοπαμίνη και την οξυτοκίνη.»
Οι χωρισμοί συχνά παρομοιάζονται με γροθιά στο στομάχι και αποδεικνύεται πως δεν είναι απλώς μια μεταφορά.
