ΥΓΕΙΑ

Ακμή: Αιτίες και Θεραπεία – Ποιες τροφές πρέπει να αποφεύγετε

Η ακμή ταλαιπωρεί όλο και συχνότερα γυναίκες και άνδρες στην ενήλικη ζωή τους. Αφορά το 50% των νέων ατόμων, παρατηρείται περισσότερο μεταξύ 14-19 ετών, ενώ 80% των ατόμων 19-35 ετών, ιδιαίτερα γυναίκες, μπορεί να εμφανίσουν στοιχεία ακμής περιστασιακά.

Το στρες, η ατμοσφαιρική ρύπανση, o σύγχρονος τρόπος ζωής, οι ορμονικές αλλαγές, ειδικά στη φάση της εμμηνόπαυσης ή κατά την έναρξη ή τη διακοπή της αντισύλληψης με χάπια, καθιστούν τις γυναίκες επιρρεπείς στην εκδήλωση ακμής.

Ο Δερματολόγος – Αφροδισιολόγος, Διδάκτωρ Ιατρικής Σχολής Πανεπιστημίου Αθηνών, Εμμανουήλ Κουρής, μίλησε στο www.instyle.gr και την Αθηνά Δαβαρία για τις αιτίες της ακμής, τους τρόπους εκδήλωσης αλλά και πως μπορείτε να την αντιμετωπίσετε.

Τι είναι η ακμή και πως εκδηλώνεται

Η αιτιολογία της ακμής είναι πολυπαραγοντική. Σήμερα πιστεύεται ότι κυρίως η κληρονομικότητα σε συνδυασμό με ορμονικούς παράγοντες οδηγούν στην εμφάνισή της. Γι’ αυτό εξάλλου, ξεκινά συνήθως κατά την ήβη ενώ μετά την ηλικία των 25 ετών, εκδηλώνεται συχνότερα σε γυναίκες με ορμονικές διαταραχές: πολυκυστικές ωοθήκες και ενίοτε σε συνύπαρξη διάχυτης αλωπεκίας (τριχόπτωσης) και δασυτριχισμού (έντονης και έκτοπης τριχοφυίας)

Ο σμηγματογόνος αδένας λοιπόν, που διεγείρεται ορμονικά (από αυξημένα ανδρογόνα), υπερεκκρίνει σμήγμα. Επακόλουθο της σμηγματόρροιας (λιπαρότητας του δέρματος), είναι η απόφραξη του πόρου του θυλάκου, η φλεγμονή του και η μικροβιακή επιμόλυνσή του, οπότε και η ακμή παίρνει αντίστοιχες μορφές.

Από αιτιολογικής άποψης, σημαντικός θωρείται ο ρόλος του συναισθηματικού στρες, που προκαλεί πτώση της ανοσίας, ευοδώνοντας έτσι την εμφάνιση ακμής, ενώ η συνήθεια του “αγγίγματος” των στοιχείων της ακμής, ακόμα και όταν είναι πρόδρομα, την επιδεινώνει ή και την προκαλεί ακόμα.
Ορισμένα φάρμακα έχουν ενοχοποιηθεί επίσης (λίθιο, αντιεπιληπτικά, κορτικοστεροειδή κ.α.), όπως και λιπαντικοί παράγοντες για τα μαλλιά.

Την τελευταία διετία, όλο και περισσότερες μελέτες συσχετίζουν τη διατροφή με την αύξηση των ανδρογόνων στον ορό και την έξαρση της ακμής. Η διατροφική λοιπόν θεωρία περί σοκολάτας, υδατανθράκων και κορεσμένων λιπαρών επανέρχεται, χωρίς όμως ακόμα να έχει ενταχθεί στη βιβλιογραφία. Τέλος, η σταδιακή και φειδωλή έκθεση στον ήλιο, βελτιώνει τη φλεγμονώδη ακμή.

Είδη ακμής

Εκδηλώνεται με τις εξής μορφές: ως φαγεσωρική (με κλειστούς ή ανοιχτούς πόρους), ως φλυκταινώδης (με έντονα στοιχεία φλεγμονής) και ως κυστική (με επώδυνες βλάβες).

Ειδικές μορφές της είναι η τροπική (θερινή) ακμή, στα θερμά και υγρά κλίματα, η χηλοειδής ακμή, με υπερτροφικές ουλές, συχνότερη σε σκουρόχρωμους και η ροδόχρους ακμή, που εμφανίζεται στο πρόσωπο, κατά την 3η-5η δεκαετία και χαρακτηρίζεται από ερυθρότητα και ευρυαγγείες. Γενικά η ακμή εντοπίζεται στις περιοχές όπου οι σμηγματογόνοι αδένες είναι περισσότεροι και πιο δραστήριοι: στο πρόσωπο, στο στέρνο και στη ράχη.

Ήλιος και Ακμή

Σε ό,τι αφορά στη σχέση της ακμής με τον ήλιο ισχύουν τα εξής: ανάλογα με τον τύπο της μπορεί να έχει επωφελή ή επιβαρυντική επίδραση.

Συγκεκριμένα, η βλατιδοφλυκταινώδης, δηλ. η κοινή ακμή, που χαρακτηρίζεται από κόκκινα ‘‘σπυράκια’’ με πύο, βελτιώνεται με σταδιακή και φειδωλή έκθεση στον ήλιο, καθώς η υπεριώδης ακτινοβολία έχει μια αντιφλεγμονώδη επίδραση στον τριχοσμηγματογόνο θύλακο. Το ίδιο ισχύει, σε μικρότερο όμως βαθμό και για την κυστική ακμή ενώ η φαγεσωρική ακμή μένει μάλλον αδιάφορη.

Αντίθετα, η λεγόμενη θερινή ακμή (Acne Majorca) προκαλείται από τον ήλιο ιδιαίτερα σε υγρά και θερμά κλίματα, συχνότερα σε άτομα που ιδρώνουν πολύ. Εμφανίζεται στον κορμό και είναι επίμονη, απαιτώντας συστηματική αντιβίωση για την αντιμετώπισή της.

Η δε ροδόχρους ακμή, είναι η ακμή που εμφανίζει κατ’εξοχήν φωτοευαισθησία, επιδεινώνεται σημαντικά από τον ήλιο, καθώς η τάση για ευρυαγγείες που τη χαρακτηρίζει, υποτροπιάζει κάτω από τον ήλιο και πυροδοτεί έναν κύκλο φλεγμονώδους ακμής. Στην περίπτωση της ροδοχρόου ακμής λοιπόν, ο ήλιος απαγορεύεται.

Ακόμα, η κατηγορία των παιδιών που λαμβάνουν συστηματική αλλά και ορισμένες τοπικές αγωγές για την ακμή τους, εμφανίζουν φωτοευαισθησία και πρέπει να αποφεύγουν τον ήλιο.

Αντηλιακά και ακνεϊκό δέρμα

Εδώ, θα πρέπει να τονιστεί ότι τα αντηλιακά και γενικά τα λιπαρά καλλυντικά τους θερινούς μήνες μπορούν να προκαλέσουν ακμή. Πρέπει λοιπόν ένα αντηλιακό να επιλέγεται προσεκτικά και να είναι αυστηρά μη λιπαρής υφής, σε ένα ακνεϊκό δέρμα. Συμπερασματικά, ο ήλιος μπορεί να ωφελήσει κάποια είδη ακμής και να επιδεινώσει κάποια άλλα είδη. Χρειάζεται καλή κατανόηση της ακμής που εμφανίζεται και επιλογή του σωστού αντιηλιακού.

Πως γίνεται η διάγνωση

Η διάγνωση της νόσου τίθεται κλινικά και γίνεται εύκολα. Εργαστηριακή διερεύνηση για τυχόν ορμονικό υπόστρωμα απαιτείται στις κατηγορίες που προαναφέρθηκαν.

Κατά τη φυσική της πορεία, εξελίσσεται με υφέσεις και εξάρσεις διαρκώντας πολλά χρόνια. Στην αποδρομή τους, τα διάφορα στοιχεία της, αν δεν αντιμετωπιστούν θεραπευτικά ενίοτε αφήνουν ουλές, ατροφικές ή υπερτροφικές. Οι πάσχοντες παρουσιάζουν πολλές φορές συμπτώματα κατάθλιψης, πράγμα που επιτείνει την τάση τους να “πειράζουν” τις βλάβες της ακμής, δρομολογώντας έτσι έναν φαύλο κύκλο.

Θεραπευτική προσέγγιση της ακμής

Η θεραπεία της ακμής μπορεί να ταξινομηθεί βάσει της βαρύτητάς της σε τοπική και συστηματική ή σε συνδυασμένη. Οπωσδήποτε όμως οφείλει να είναι αιτιολογική εκεί που εργαστηριακά ανευρίσκεται ορμονικό ή άλλο αίτιο και ασφαλώς να περιλαμβάνει την ψυχολογική υποστήριξη του ασθενούς.

Πρέπει λοιπόν να γίνει αντιληπτό ότι ένα χρόνιο νόσημα, όπως η ακμή, απαιτεί συνεργασιμότητα και υπομονή από πλευράς πάσχοντος για τη ριζική αντιμετώπισή του.

Από πλευράς Δερματολόγου, απαιτείται η σφαιρική θεώρηση και ανάλυση του νοσήματος στον ασθενή, η συχνή, μηνιαία επαφή και συνεργασία μαζί του καθώς και η ουσιαστική ενθάρρυνση και ψυχολογική τόνωσή του, μέχρι τελικής εξάλειψης του προβλήματος.

Οι τοπικοί παράγοντες που εφαρμόζονται στην ακμή, έχουν αντιφλεγμονώδη και αντιμικροβιακή δράση, απελευθερώνοντας τον αποφραγμένο θυλακικό πόρο, μειώνοντας το μικροβιακό πληθυσμό και τη φλεγμονή στη βλάβη. Εφαρμόζονται σταδιακά, σε ήπια ακμή.

Συστηματικά, χορηγούνται αντιβιοτικά, της κατηγορίας των τετρακυκλινών, σε μετρίου βαθμού ακμή. Δίδονται για αρκετούς μήνες, ενίοτε προϋποθέτουν καλλιέργεια από τη βλάβη. Δεν δίδονται σε εγκύους και παιδιά και αποφεύγονται το καλοκαίρι. Αντιμετωπίζεται πολύ αποτελεσματικά έτσι, η φλυκταινώδης, με έντονα δηλ. στοιχεία φλεγμονής, ακμή. Συνδυάζονται με τοπική θεραπεία.

Σε γυναίκες που εντοπίζεται ορμονικό υπόστρωμα, μπορούν να βοηθήσουν αντισυλληπτικά και αντιανδρογόνα, κατά 30% περίπου, τυχόν διακοπή τους όμως, οδηγεί σε υποτροπή.

Επαναστατική έχει αποδειχτεί η χρήση μιας ουσίας, της ισοτρετινοϊνης, την τελευταία δεκαετία και πλέον, ακόμα και σε σοβαρής μορφής ακμή.

Απαιτεί δοσολογική ακρίβεια και εργαστηριακό έλεγχο προ και κατά τη διάρκεια της αγωγής. Εμφανίζει κάποιες παρενέργειες όπως ξηροδερμία, ξηρότητα βλεννογόνων, φωτοευαισθησία κ.α. που είναι αναστρέψιμες και εύκολα αντιμετωπίσιμες. Δεν δίδεται στην εγκυμοσύνη. Έχει προσφέρει θεαματικά αποτελέσματα καθώς στοχεύει απευθείας στους σμηγματογόνους αδένες, επιδρώντας άμεσα ή έμμεσα σε όλα τα αιτιολογικά στάδια δημιουργίας του εξανθήματος της ακμής.

Σε ό,τι αφορά στα καλλυντικά, σε γενικές γραμμές, οι ενυδατικές λιπαρές κρέμες και τα γαλακτώματα πρέπει να αποφεύγονται και να προτιμώνται τα gel, ενώ τα καθαριστικά να μην είναι “σκληρά”, ξηραίνοντας το δέρμα γιατί έτσι ευοδώνουν αντιδραστικά τη σμηγματόρροια.

Τέλος, τα ουλώδη στοιχεία που τυχόν καταλείπει η ακμή μπορούν να αντιμετωπιστούν μετά την ολοκλήρωση της θεραπευτικής αγωγής. Με τη χρήση πολλών μεθόδων, εξατομικευμένων πάντοτε, κατά την κρίση του Δερματολόγου, όπως είναι ειδικά peeling κ.α., τους χειμερινούς μήνες πάντοτε, μπορεί να βελτιωθεί σημαντικά η όψη και η υφή του δέρματος.