Η πρώτη μέρα στο σχολείο είναι δύσκολη για κάποια παιδιά και για κάποιους γονείς, καθώς κάποια παιδιά δυσκολεύονται, ενώ άλλα προσαρμόζονται εύκολα. Και τι μπορούν να κάνουν οι γονείς για να κάνουν τη μετάβαση πιο ομαλή, τόσο για τα παιδιά όσο και για τους ίδιους;
Το πρώτο πράγμα που πρέπει να θυμάστε είναι ότι τα παιδιά έχουν τη δική τους προσωπικότητα, ή αυτό που αποκαλούμε χαρακτήρα (temperament), από τη στιγμή της γέννησής τους και αυτό μπορεί να διαδραματίσει καθοριστικό ρόλο στο αν το παιδί σας θα δυσκολευτεί ή θα προσαρμοστεί εύκολα σε μια νέα μετάβαση, όπως η πρώτη μέρα στο σχολείο.
Μια μακρά ιστορία ερευνών δείχνει ότι ο χαρακτήρας, ή το πώς αντιδρά συναισθηματικά ένα άτομο στο περιβάλλον του, μπορεί να εντοπιστεί ήδη από τους 4 μήνες ζωής. Μετριέται με την παρουσίαση απλών παιχνιδιών σε βρέφη, όπως ένα κρεμαστό mobile με ζωάκια, και παρατηρείται η αντίδρασή τους. Αυτό το απλό τεστ στα μωρά 4 μηνών έχει δείξει σταθερά ότι τα μωρά που κατακλύζονται ή αναστατώνονται από ένα τέτοιο ερέθισμα είναι πιθανότερο να γίνουν ντροπαλά αργότερα (Kagan, 1997), όπως γράφει στο άρθρο της στο Psychology Today η Vanessa LoBue, Ph.D. καθηγήτρια ψυχολογίας στο Rutgers University-Newark με ειδίκευση στην ανάπτυξη βρεφών και παιδιών.
Αυτά τα μωρά είναι ιδιαίτερα ευαίσθητα σε οποιαδήποτε αλλαγή στο περιβάλλον και μπορεί να αναστατώνονται εύκολα ακόμη και από απλές καθημερινές δραστηριότητες, όπως το χτύπημα της πόρτας ή η αλλαγή πάνας. Αντίθετα, τα μωρά που αντιδρούν θετικά ή καθόλου σε τέτοιες αλλαγές είναι πιθανότερο να γίνουν κοινωνικά παιδιά στην προσχολική ηλικία.
Αν το παιδί σας έχει πιο αντιδραστικό χαρακτήρα ή αντιδρά αρνητικά στις αλλαγές και στη ρουτίνα, τότε είναι πιθανό να δυσκολευτεί στη μετάβαση στο σχολείο.
Όμως, δεν είναι μόνο τα παιδιά που μπαίνουν για πρώτη φορά στο νηπιαγωγείο ή το δημοτικό που δυσκολεύονται. Κάθε μετάβαση σε μια νέα σχολική χρονιά μπορεί να είναι δύσκολη και αγχωτική, ειδικά για τα παιδιά που πάνε για πρώτη φορά στο λύκειο.
Έρευνες δείχνουν ότι η μετάβαση στο λύκειο μπορεί να είναι ιδιαίτερα δύσκολη και συνδέεται με άγχος, κατάθλιψη και ακόμη και μοναξιά. Οι καθηγητές του λυκείου μπορεί να μη φαίνονται τόσο υποστηρικτικοί ή τρυφεροί (τουλάχιστον από τη σκοπιά του εφήβου), και πράγματι, οι έφηβοι αξιολογούν τους καθηγητές τους στο λύκειο ως λιγότερο βοηθητικούς σε σχέση με εκείνους των προηγούμενων ετών (Benner, 2011).
Πώς να μειώσουμε το άγχος της πρώτης μέρας στο σχολείο
Τι μπορούμε, λοιπόν, να κάνουμε για να ελαφρύνουμε το άγχος της πρώτης μέρας; Για τα πιο μικρά παιδιά, είναι σημαντικό να θυμόμαστε ότι δυσκολεύονται να ρυθμίσουν τα συναισθήματά τους, ειδικά τα αρνητικά. Όταν αγχώνονται με την ιδέα του σχολείου, μπορεί να μην μπορούν να ηρεμήσουν μόνα τους και χρειάζονται πολλή υποστήριξη και ενθαρρυντικά λόγια από τους γονείς. Αυτό ισχύει ιδιαίτερα για τα παιδιά με πιο αντιδραστικό χαρακτήρα, που είναι πιο επιρρεπή στο στρες κατά τη διάρκεια μεταβάσεων.
Η παραμονή σε μια σχολική αίθουσα μπορεί στην πραγματικότητα να βοηθήσει το παιδί να προσαρμοστεί καλύτερα σε μελλοντικές κοινωνικές καταστάσεις. Υπάρχουν μάλιστα ενδείξεις ότι οι θετικές αλληλεπιδράσεις με συνομηλίκους στον παιδικό σταθμό μπορούν να κάνουν κάθε παιδί πιο κοινωνικό με τον καιρό (Almas et al., 2011).
Ανεξαρτήτως ηλικίας, η ουσία του προβλήματος στις μεταβάσεις σχετίζεται με το ότι το παιδί πρέπει να εγκαταλείψει μια γνώριμη και προβλέψιμη καθημερινότητα και να εισέλθει σε μια νέα και απρόβλεπτη. Αυτό είναι ιδιαίτερα δύσκολο για τα παιδιά με αντιδραστικό χαρακτήρα, γιατί η απρόβλεπτη αλλαγή είναι αυτή που προκαλεί τις αντιδράσεις τους (Benner, 2011).
Ένα πράγμα που μπορείτε να κάνετε είναι να προσπαθήσετε να μετατρέψετε το απρόβλεπτο σε προβλέψιμο.
- Μιλήστε με το παιδί σας για το τι μπορεί να περιμένει την πρώτη μέρα.
- Αν γίνεται, επισκεφθείτε την τάξη εκ των προτέρων.
- Εστιάστε στις ευκαιρίες που μπορεί να φέρει η αλλαγή: νέες δραστηριότητες, μαθήματα, φίλοι.
Το να δούμε τη μετάβαση ως ευκαιρία αντί ως απειλή μπορεί να είναι ενδυναμωτικό. Αν προσπαθήσετε να το παρουσιάσετε έτσι στο παιδί, μπορεί να βοηθήσει (Benner, 2011).
Στο τέλος της ημέρας, η πρώτη μέρα στο σχολείο μπορεί να φέρει δάκρυα και φόβους, αλλά είναι κάτι που όλοι ξεπερνάμε ως παιδιά – και όλοι ξεπερνάμε ως γονείς.
