Τα social media και το διαδίκτυο έχουν γίνει αναπόσπαστο κομμάτι της καθημερινότητάς μας, τόσο για τους μεγάλους όσο και για τους νέους. Ωστόσο, ιδιαίτερα τους καλοκαιρινούς μήνες, όταν οι έφηβοι περνούν περισσότερο χρόνο μπροστά στην οθόνη, ο διαδικτυακός εκφοβισμός -γνωστός και ως cyberbullying- αυξάνεται. Χτυπά ύπουλα, όπως ένα πλοίο που προσκρούει στον αθέατο ύφαλο, προκαλώντας πόνο, φόβο και ανασφάλεια στα θύματά του, που συχνά διστάζουν να μιλήσουν.

Σίγουρα το διαδίκτυο έχει γίνει απολύτως απαραίτητο στην καθημερινή μας ζωή, διευκολύνοντας επικοινωνία, ενημέρωση και ψυχαγωγία. Ωστόσο, όταν κάποιοι επιλέγουν να το χρησιμοποιήσουν κακόβουλα, με στόχο να βλάψουν συμμαθητές, «φίλους», συναδέλφους ή οποιονδήποτε θεωρούν «αντίπαλο», τότε οι συνέπειες μπορεί να είναι οδυνηρές.

Τα τελευταία χρόνια, όλο και περισσότεροι έφηβοι και παιδιά πέφτουν θύματα διαδικτυακού εκφοβισμού. Σε αντίθεση με τον παραδοσιακό εκφοβισμό, ο οποίος περιοριζόταν στον σχολικό ή κοινωνικό χώρο, το cyberbullying επεκτείνεται στον ψηφιακό κόσμο, όπου το θύμα μπορεί να στοχοποιηθεί μέσω εξευτελιστικών βίντεο, συκοφαντικών μηνυμάτων και ψευδών ιστοριών εις βάρος τους, που διαδίδονται γρήγορα και φτάνουν σε ευρύ κοινό.

Ποιες είναι οι πραγματικές συνέπειες του διαδικτυακού εκφοβισμού στους εφήβους μας και πώς να μπορούσαμε να τους προστατέψουμε;

Τι ακριβώς είναι ο διαδικτυακός εκφοβισμός;

Η πλοήγηση στο διαδίκτυο εκθέτει τους νέους σε αρκετούς κινδύνους, με κυριότερο τον διαδικτυακό εκφοβισμό. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (Π.Ο.Υ.) τον ορίζει ως «μια επιθετική, σκόπιμη πράξη που διαπράττεται από άτομο ή ομάδα ατόμων μέσω ηλεκτρονικών μορφών επικοινωνίας, επανειλημμένα εναντίον ενός θύματος, το οποίο δεν μπορεί εύκολα να υπερασπιστεί τον εαυτό του».

Κυβερνοβία: η νέα μορφή παρενόχλησης μεταξύ των εφήβων

Ο διαδικτυακός εκφοβισμός εκδηλώνεται μέσα από κινητά τηλέφωνα, μηνύματα, φόρουμ, διαδικτυακά παιχνίδια, email, κοινωνικά δίκτυα και ιστοσελίδες κοινής χρήσης φωτογραφιών. Ο θύτης διασπείρει προσβολές, απειλές, φήμες, διαδίδει ψευδή γεγονότα και δημοσιεύει εξευτελιστικές φωτογραφίες ή βίντεο, με σκοπό να εξευτελίσει και να πληγώσει το θύμα του.

Cyberbullying: Ποιες είναι οι διαφορές με τον παραδοσιακό εκφοβισμό;

Η σημαντικότερη διαφορά είναι ότι ο διαδικτυακός εκφοβισμός δεν περιορίζεται στις ώρες του σχολείου ή σε έναν φυσικό χώρο. Ακολουθεί το θύμα ακόμα και μέσα στο σπίτι του, εκεί όπου θα έπρεπε να νιώθει ασφαλές. Το περιεχόμενο μπορεί να διαδοθεί ταχύτατα σε εκατοντάδες ή και χιλιάδες άτομα, γεγονός που κάνει την κατάσταση ακόμη πιο δύσκολη.

Ένα ακόμη στοιχείο που εντείνει το άγχος του θύματος είναι ότι πολύ συχνά ο θύτης κρύβεται πίσω από ψευδώνυμα ή ανώνυμους λογαριασμούς, με αποτέλεσμα το παιδί ή ο έφηβος να νιώθει ότι όλοι γύρω του μπορεί να είναι εναντίον του.

Ποιες είναι οι συνέπειες του διαδικτυακού εκφοβισμού στην ψυχολογία του θύματος;

Οι συνέπειες του διαδικτυακού εκφοβισμού είναι πολύ σοβαρές και επηρεάζουν άμεσα την ψυχική υγεία των θυμάτων. Η διαρκής έκθεση σε προσβλητικά ή εξευτελιστικά σχόλια και το γεγονός ότι το περιεχόμενο διαδίδεται ανεξέλεγκτα εντείνει το αίσθημα της ανασφάλειας.

Το θύμα απομονώνεται, χάνει την αυτοεκτίμηση και την αυτοπεποίθησή του, βιώνει άγχος, κατάθλιψη και πολλές φορές οδηγείται σε επικίνδυνες συμπεριφορές, όπως κατάχρηση ουσιών ή αλκοόλ. Σε ακραίες περιπτώσεις, όταν οι γονείς και το περιβάλλον δεν αντιληφθούν εγκαίρως την κατάσταση, το παιδί μπορεί να φτάσει σε σκέψεις αυτοκτονίας.

Πώς να αποτρέψετε τον διαδικτυακό εκφοβισμό;

Οι γονείς παίζουν καθοριστικό ρόλο στην πρόληψη και αντιμετώπιση του διαδικτυακού εκφοβισμού. Είναι σημαντικό να παρατηρούν τη συμπεριφορά του εφήβου και να αναζητούν σημάδια αλλαγής, όπως απόσυρση, αδικαιολόγητο άγχος ή θλίψη.

Θα πρέπει να καθυστερούν την έκθεση των παιδιών σε ψηφιακά μέσα όσο γίνεται και να τους ενημερώνουν για τους κινδύνους που κρύβει η χρήση των social media. Η προειδοποίηση να μην δημοσιεύουν προσωπικά δεδομένα, φωτογραφίες ή βίντεο που θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν χωρίς τη συναίνεσή τους είναι μια σημαντική αρχή.

Επιπλέον, υπάρχουν αξιόλογα σεμινάρια και ενημερωτικές δράσεις για τον διαδικτυακό εκφοβισμό, που οργανώνονται από κρατικούς και ιδιωτικούς φορείς και αξίζει οι γονείς να παρακολουθήσουν μαζί με τα παιδιά τους.

Σε περιπτώσεις όπου το πρόβλημα έχει ήδη παρουσιαστεί ή το παιδί δείχνει σημάδια ψυχικής επιβάρυνσης, είναι απαραίτητη η συμβουλή ειδικού ψυχολόγου.