Οι λέξεις έχουν δύναμη, και ειδικά όταν τις λένε οι γονείς, μπορούν να αφήσουν βαθιά αποτυπώματα στην ψυχή ενός παιδιού. Με την καθημερινή πίεση, την εξάντληση και τη διάθεση για το καλύτερο, είναι εύκολο να ξεστομίσουμε φράσεις που νομίζουμε ότι θα περάσουν… και όμως παραμένουν. Όταν συνειδητοποιείτε ποια λόγια έχουν τη δύναμη να πληγώσουν, ανοίγετε τον δρόμο για μια πιο υποστηρικτική, ζεστή και ενδυναμωτική επικοινωνία με τα παιδιά σας.
Παρακάτω παρουσιάζουμε εννέα συχνές φράσεις -κοινές, σχεδόν «τυπικές»- που όμως μπορεί να «στιγματίσουν» το παιδί πολύ περισσότερο απ’ ό,τι φαντάζεστε, μαζί με προτάσεις για το πώς μπορείτε να τις αποφύγετε.
«Γιατί δεν μπορείς να είσαι περισσότερο σαν τον/τη …»
Η σύγκριση ανάμεσα στα αδέλφια ή με άλλα παιδιά μπορεί να αφήσει το παιδί με το μήνυμα ότι δεν είναι αρκετό όπως είναι. Όταν του λέτε ότι «έπρεπε να / θα έπρεπε να», του αφαιρείτε την ασφάλεια ότι το αποδέχεστε με τα δικά του χαρακτηριστικά. Αντίθετα, δώστε βάρος στις μοναδικές του ικανότητες, αναγνωρίστε τι κάνει καλά και ενθαρρύνετέ το γι’ αυτό.
«Είσαι πολύ ευαίσθητος/η»
Με αυτό το σχόλιο το παιδί μαθαίνει πως τα συναισθήματά του είναι… «πρόβλημα». Και τότε ενδέχεται να τα καταπιέζει, να φοβάται να τα εκφράσει ή να μην τα καταλαβαίνει. Αντ’ αυτού, αναγνωρίστε το συναίσθημα: «Βλέπω πως αυτό σε πείραξε, πες μου τι νιώθεις». Με αυτόν τον τρόπο χτίζετε εμπιστοσύνη και βοηθάτε στο να αναπτύξει υγιείς στρατηγικές.
«Σταμάτα να κλαις ή θα σου δώσω μια γερή για να πάψεις να κλαις»
Είναι μια από τις πιο σκληρές φράσεις και δεν κάνει «κακό» μόνο εκείνη τη στιγμή. Στέλνει το μήνυμα ότι το κλάμα είναι αντιπαραγωγικό, ότι η ευαλωτότητα τιμωρείται. Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε συναισθηματική απόσυρση, δυσκολία στο να εκφράσει το παιδί τις ανάγκες του, ακόμα και σε δυσκολία σε σχέσεις στην ενήλικη ζωή. Αντί να επιβάλλετε, πείτε: «Έλα, καταλαβαίνω πως πόνεσες, ας το περάσουμε μαζί».
«Πάντα τα κάνεις όλα λάθος»
Οι λέξεις «πάντα» και «ποτέ» μοιάζουν αθώες, αλλά όταν τις χρησιμοποιούμε εμπλέκουμε την προσωπικότητα του παιδιού στο λάθος, όχι μόνο τη συμπεριφορά. Το μήνυμα είναι: «είσαι λάθος». Αυτό μπορεί να σπείρει την ιδέα πως «είμαι έτσι και τίποτα δεν θα αλλάξει». Αντί γι’ αυτό, στοχεύστε στο συγκεκριμένο: «Αυτό που έκανες δεν ήταν σωστό. Ξέρεις πώς μπορείς να το κάνεις διαφορετικά;».
«Είμαι απογοητευμένη / απογοητευμένος από εσένα»
Η φράση αυτή μεταφέρει το μήνυμα πως η αξία του παιδιού εξαρτάται από το πόσο ικανοποιεί εσάς. Αν αισθάνεται πως δεν δικαιολογεί την προσδοκία σας, πολλά παιδιά νιώθουν έτσι, μπορεί να αναπτύξει έντονη ανάγκη εξωτερικής έγκρισης ή να φοβάται να «μην σας απογοητεύσει». Αντί για «απογοήτευση», πείτε: «Δούλεψε λίγο περισσότερο εκεί, είμαι μαζί σου». Καλο είναι να τονίζετε τη συμπαράσταση, όχι την απομυθοποίηση.
«Το λες κι εσύ αυτό, είσαι δραματικός/ή»
Με αυτό υπονοείται πως οι αντιδράσεις του παιδιού δεν είναι έγκυρες ή σοβαρές. Το αποτέλεσμα; Το παιδί αμφιβάλλει για τον εαυτό του, για τις ανάγκες του, για το πότε μπορεί να ζητήσει βοήθεια. Αντ’ αυτού: «Καταλαβαίνω πως αυτό σε ταράζει. Πες μου πιο αναλυτικά τι συμβαίνει». Με αυτό τον τρόπο ενισχύετε την εμπιστοσύνη του στα συναισθήματά του.
«Μακάρι να μην ήσουν τόσο δύσκολος / τόσο δύσκολη»
Το παιδί που του λένε πως είναι «δύσκολο», μαθαίνει πως είναι βάρος. Αντί να βλέπουμε τη συμπεριφορά ως μήνυμα «κάτι δεν λειτουργεί καλά», «έχω μέσα μου δυσκολία» και να το επικρίνουμε λέμε στο παιδί: «Τι πιστεύεις πως σε αναστατώνει; Μπορούμε να το δούμε μαζί». Με αυτόν τον τρόπο ενισχύετε τη συνεργασία και όχι το αίσθημα του “κακού παιδιού”.
«Είσαι εντάξει, σταμάτα να υπερβάλλεις»
Η άρνηση του αισθήματος του παιδιού ότι «είναι εντάξει», «μα καλά», «όχι τώρα», του δείχνει πως τα εσωτερικά του βιώματα δεν μετράνε. Το μήνυμα είναι: «δεν είσαι πραγματικά έτσι, κάνεις σαν να είσαι». Και το παιδί μπορεί να αρχίσει να αμφισβητεί τον εαυτό του ή να «σβήνει» τις ανάγκες του. Αντί λοιπόν να αντιδράσετε έτσι με φόβο να το «κλείσετε» μπορείτε να του πείτε: «Καταλαβαίνω πως έτσι νιώθεις. Τι μπορούμε να κάνουμε γι’ αυτό;».
«Μακάρι να μην είχες γεννηθεί»
Είναι από τις πιο βίαιες εκφράσεις που μπορείτε να πείτε. Χτυπά τη βασική ύπαρξη του παιδιού, «δεν είσαι άξιος», «δεν έπρεπε να υπάρχεις». Οι ενήλικες που άκουσαν κάτι αντίστοιχο πολλές φορές αναφέρουν βαθιά ανασφάλεια, αίσθηση «μάλλον δεν άξιζα», δυσκολία στην αυτοεκτίμηση. Αντί για λόγια που δεν γυρίζουν πίσω, φροντίστε να κάνετε μια παύση όταν είστε πολύ εκνευρισμένοι. Να χρησιμοποιήσετε λέξεις που επισημαίνουν τη δυσκολία: «Αυτό που έγινε ήταν πολύ λάθος. Συγγνώμη που το είπα έτσι. Σε αγαπώ».
