Τρεις, όχι και τόσο διαδεδομένες στην Ελλάδα, έννοιες που συνδέονται άρρηκτα με την ηθική κατανάλωση. Πάμε να δούμε τι σημαίνει αυτό για τη βιομηχανία της μόδας.
Βρισκόμαστε σε μια ροή, τα πράγματα αλλάζουν, οι εξελίξεις τρέχουν, όλα είναι ρευστά. Ετσι και η μόδα αλλάζει, ανταποκρίνεται στις ανάγκες της σύγχρονης κοινωνίας και επαναπροσδιορίζεται. Με ματιά στραμμένη σε ένα βιώσιμο μέλλον, εκεί που η ηθική προσέγγιση θα είναι σύμφυτη με την παραγωγή αγαθών, η βιομηχανία της μόδας παίρνει μια άλλη πορεία. Η κλιματική κρίση δεν αφήνει και πολλά περιθώρια. Ας είμαστε ειλικρινείς, αν θέλουμε να υπάρχουμε σε μελλοντικό χρόνο, πρέπει να κάνουμε επανεκκίνηση.
Το κίνημα Zero Waste ή No Waste, σε λιγότερο από μια δεκαετία, έχει βρει φανατικούς υποστηρικτές, η τάση του cottagecore –η ανάγκη μας για αποκέντρωση και μια πιο απλή ζωή κοντά στη φύση– μετά την πανδημία όλο και δυναμώνει και οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, από εναλλακτικές μέθοδοι, τείνουν να γίνουν νορμαλιτέ. Ολα δείχνουν ότι υπάρχει ένας συνολικός αναβρασμός.
Στα δικά μας τώρα… Αντίστοιχα κι εμείς, από το δικό μας μετερίζι, παρακολουθούμε πολλούς διάσημους να εμφανίζονται στα κόκκινα χαλιά, σε πρεμιέρες και κάθε είδους επίσημες εκδηλώσεις με vintage και αρχειακές τουαλέτες. Ρούχα από δεύτερο χέρι, που φορέθηκαν χρόνια πριν και σήμερα διάσημοι όπως οι Zendaya, Natalie Portman και Bella Hadid τα επαναφέρουν, κάνοντας μια ηχηρή δήλωση υπέρ της βιώσιμης μόδας. Αυτό συμβαίνει, κατά καιρούς, τις δύο τελευταίες δεκαετίες, αλλά τα τελευταία δύο χρόνια η κίνηση αυτή έχει αυξηθεί, δημιουργώντας μια ξεκάθαρη τάση.
Η κλιματική κρίση δεν αφήνει και πολλά περιθώρια. Ας είμαστε ειλικρινείς, αν θέλουμε να υπάρχουμε σε μελλοντικό χρόνο, πρέπει να κάνουμε επανεκκίνηση.
Και ποιοι βρίσκονται πίσω από τις εικόνες των διασήμων; Οι στιλίστες τους. Είναι οι ιθύνοντες νόες πίσω από κάθε vintage δημιουργία που φοριέται στο κόκκινο χαλί. Τους αξίζει ένα μεγάλο χειροκρότημα, δεν είναι εύκολη υπόθεση. Γιατί ενώ ορισμένοι στιλίστες δανείζονται vintage απευθείας από οίκους μόδας, τις περισσότερες φορές αυτές οι εμφανίσεις έχουν τρομερό τρέξιμο. Αρχικά εντοπίζονται τα ρούχα από εμπόρους vintage μόδας, οι οποίοι αγοράζουν και πουλούν εξαιρετικά σπάνια κομμάτια σχεδιαστών, και στη συνέχεια αποκαθίσταvται ώστε να είναι όσο πιο κοντά γίνεται στην αρχική τους εικόνα. Μιλάμε για μια διαδικασία που απαιτεί πολύ χρόνο, έξοδα και επιμονή. Σίγουρα είναι πιο εύκολο για έναν στιλίστα να μιλήσει με έναν οίκο για να του δανείσει ένα look της τρέχουσας σεζόν. Δύσκολη δουλειά, λοιπόν, αλλά κάποιος πρέπει να την κάνει. Ο αγαπημένος μας Law Roach, στιλίστας της Zendaya, της Lindsay Lohan και της Bella Hadid μεταξύ άλλων, το κάνει αυτό κατά κόρον. Στο παρελθόν είχε δηλώσει πως για εκείνον η αρχειακή μόδα έχει μεγαλύτερη σημασία από την ίδια την τάση της επαναχρησιμοποίησης.
Recycling
Η αρχειακή μόδα είναι λέξη-κλειδί στον πλανήτη της fashion ανακύκλωσης. Πέρα από το προφανές, ότι ρούχα παλαιότερων σεζόν δεν καταστρέφονται αλλά χρησιμοποιούνται εκ νέου, πρόκειται και για ένα ταξίδι στην ιστορία. Είναι επίσης ο τρόπος των luxury brands να μαζέψουν το σύνολο των δημιουργιών τους και να εξιλεωθούν λίγο για όλους τους ρύπους που έχουν προκαλέσει ανά τα χρόνια. Επιπλέον, είναι και ένας τρόπος να βάλουν το δάχτυλό τους στο βάζο με το μέλι, εν προκειμένω του resell –της πιο αναπτυσσόμενης κατηγορίας αυτήν τη στιγμή στη βιομηχανία της μόδας–, και να καθορίσουν εκείνοι την εμπειρία που θα πάρει ο καταναλωτής που αγοράζει κάτι δικό τους και όχι ο μεσάζοντας (για παράδειγμα, το κατάστημα με vintage ρούχα σχεδιαστών).
Πρώτος από όλους, ο οίκος Balenciaga, με το Re-sell Program, που στο site του αναφέρει: «Ο οίκος Balenciaga συνεργάστηκε με το Reflaunt για να βοηθήσει στην επαναπώληση των αγαπημένων σας κομματιών Balenciaga, δίνοντάς σας τη δυνατότητα να γίνετε μέρος της κυκλικής επανάστασης της μόδας». Ο Demna Gvasalia, ο επί 7 χρόνια καλλιτεχνικός διευθυντής του οίκου, πήρε την ανάγκη του Kering, του ομίλου στον οποίο ανήκει ο οίκος μόδας, για βιωσιμότερες πρακτικές και την ανήγαγε σε κάτι σπουδαίο. Υπάρχει, λοιπόν, η δυνατότητα ο έχων ένα Balenciaga που δεν το θέλει πια να το στείλει ή να το πάει ο ίδιος σε μια μπουτίκ του οίκου (το πρόγραμμα πραγματοποιείται για την ώρα σε Ιταλία, Γαλλία, Ηνωμένο Βασίλειο, ΗΠΑ και Σιγκαπούρη) και να πάρει πίσω ένα χρηματικό αντίτιμο ή μια έκπτωση της τάξης του 20% και πάνω για επόμενη αγορά. Τα pre-loved κομμάτια του ο οίκος τα διοχετεύει σε έναν μεγάλο αριθμό μεταπωλητών που πουλούν μεταχειρισμένα. Δεν είναι ότι δεν έχουμε ξαναδεί τέτοιες προωθητικές ενέργειες σε διάφορα άλλα brands, αλλά δεν πιστεύαμε ίσως ποτέ ότι θα δούμε κάτι τέτοιο να ακολουθείται από τον Balenciaga.
Σε αντίστοιχη φιλοσοφία, ο οίκος Tibi έχει δημιουργήσει το Tibi Outlet, ένα υποκατάστημα μέσα στο διαδικτυακό του κατάστημα, όπου μπορεί κανείς να βρει κομμάτια προηγούμενης σεζόν. Γιατί, ξέρετε, ό,τι μένει στοκ συνήθως καταστρέφεται ή καταλήγει εκεί που καταλήγουν όλα τα σκουπίδια. Στις χωματερές. Ε, ο οίκος Tibi δεν πετάει τίποτα, παρά πουλάει σε χαμηλότερη τιμή τις δημιουργίες του.
Upcycling
Στην τελευταία τριμηνιαία έκθεσή του, το αμερικάνικο brand Reformation, δημοφιλές για τη sustainable προσέγγιση και τα vintage ρούχα του, ανακοίνωσε ότι το 71% των υφασμάτων που χρησιμοποίησε για τις συλλογές του ήταν κατασκευασμένο από ανακυκλωμένα ή ανακυκλώσιμα υλικά και deadstock. Πέρα από τα vintage, το Reformation έχει μια ιδιαίτερη εσωτερική διαδικασία για να εκμεταλλεύεται καθετί που παράγεται – τα κατεστραμμένα ή επιστρεφόμενα αντικείμενα καθαρίζονται, στη συνέχεια επισκευάζονται ή αναδιαμορφώνονται και ξαναπωλούνται.
Στο upcycling επικρατεί η έννοια του επαναπροσδιορισμού, η οποία αναφέρεται στη χρήση των απορριμμάτων για τη δημιουργία νέων ενδυμάτων. Μόνο που εδώ μιλάμε για μόδα. Η ανακύκλωση στη βιομηχανία της μόδας με τον όρο του upcycling χρησιμοποιείται για να περιγράψει τεχνικές για την επαναχρησιμοποίηση προϊόντων και ενδυμάτων που υπάρχουν ήδη, προκειμένου να δημιουργηθεί κάτι νέο. Είναι εξέλιξη και βελτιστοποίηση της ανακύκλωσης που ήδη γνωρίζουμε.
Σε λίγο καιρό δεν θα υπάρχει δίπολο, ο δρόμος θα είναι ένας. Αυτός της καταστροφής. Επομένως, ψωνίστε λιγότερο, διαλέξτε καλύτερα, φροντίστε να διαρκέσει πολύ.
Υπάρχει μια τεχνική που ονομάζεται downcycling, η οποία μετατρέπει τα υλικά σε νέα αντικείμενα μέσω χημικών διεργασιών. Σκεφτείτε την κομποστοποίηση οργανικών υλών που μετά θα χρησιμοποιηθούν για λίπασμα ή για την παραγωγή πολλών άλλων πραγμάτων. Το upcycling επιδιώκει να κάνει το αντίθετο: στόχος είναι να αυξήσει την αξία των προϊόντων χωρίς να καταφύγει σε πρακτικές που χρησιμοποιούν πάρα πολλές διαδικασίες και ενέργεια. Είναι μια φιλοσοφία που φέρνει επανάσταση στον συνηθισμένο τρόπο με τον οποίο παράγονται πολλά προϊόντα σήμερα.
Η πρακτική του upcycling επαναπροσδιορίζει τα ενδύματα που είχαν χρησιμοποιηθεί στο παρελθόν, επιδιώκοντας να δημιουργήσει νέα κομμάτια και μοναδικά προϊόντα, δίνοντάς τους περισσότερη αξία. Η αποδόμηση και η ανασυγκρότηση είναι ο κύριος στόχος της. Στα τέλη της δεκαετίας του ’90 είδαμε επί του πρακτέου το upcycling μέσα από τα ντεφιλέ των συλλογών του αγαπημένου Martin Margiela. Ο ίδιος ήταν ο πρωτοπόρος και έφερε την επανάσταση στη βιομηχανία φτιάχνοντας τις πολυτελείς συλλογές του από κομμάτια υφασμάτων τύπου patchwork. Τα αποδομημένα κομμάτια δικών του σχεδίων χρησιμοποιήθηκαν για να φτιάξει νέα ρούχα από κομμάτια άλλων ενδυμάτων σε μια περίοδο που η βιωσιμότητα και η οικολογία δεν ήταν θέμα ενδιαφέροντος.
Σήμερα, υπάρχουν πολλές μάρκες και οίκοι που το κάνουν αυτό είτε με κομμάτια προερχόμενα από τοπικές αγορές ή vintage καταστήματα ή με παλιά ρούχα από συγγενείς. Ο καθένας εφαρμόζει τους δικούς του κανόνες upcycling στα σχέδιά του και δημιουργεί απίστευτα κομμάτια. Αυτό κάνουν δηλαδή τα brands όπως τα Marine Serre, Collina Strada, Rave Review, Garbage Core, Atelier Florania (χρησιμοποιεί vintage ρούχα και τα αποδομεί), το Colville (δημιουργήθηκε το 2018 από τον πρώην διευθυντή σχεδιασμού του οίκου Marni και τον πρώην διευθυντή μόδας της βρετανικής Vogue), το Urban Outfitters, το MaisonCléo (χρησιμοποιεί υπολείμματα υφασμάτων από μεγάλες μάρκες μόδας), το Fade Out Label (μια επαναστατική μάρκα που δημιουργεί κομμάτια για να ευαισθητοποιήσει).
Thrifting
Στην αρχή ήταν τα flea markets, οι ανοιχτές αγορές όπως το Μοναστηράκι, μετά έκαναν την εμφάνισή τους δυο-τρία καταστήματα με ρούχα από δεύτερο χέρι, έπειτα εμφανίστηκαν οι πρώτες μπουτίκ που πουλούσαν μόνο ρούχα σχεδιαστών, vintage ή γενικώς από προηγούμενες σεζόν. Τα βιντατζάδικα έγιναν όλο και περισσότερα και τελικά το 2010 ήρθε το ASOS Marketplace. Κι εκεί πάθαμε όλοι σοκ με τις τιμές που μπορούσαμε να βρούμε τα Levi’s τζιν παντελόνια.
Σήμερα το thrifting έχει πάει σε άλλο επίπεδο. Υπάρχει το Vestiaire Collective, το μεγαλύτερο online κατάστημα (στο διαδίκτυο και σε εφαρμογή), όπου μπορεί κανείς να αγοράσει αλλά και να πουλήσει μόνο designer αντικείμενα, τα οποία η έμπειρη ομάδα του Vestiaire τσεκάρει πρώτα για να διαπιστεύσει ότι είναι αυθεντικά και να τα «ρίξει» στην αγορά. Υπάρχει και το Depop, που επίσης είναι μια εφαρμογή αντίστοιχης φιλοσοφίας, από την άποψη ότι ανεξάρτητοι χρήστες πωλούν ρούχα και αντικείμενα από δεύτερο χέρι. Δεν χρειάζεται να είναι κάποιου σχεδιαστή. Πάνω σε αυτό βασίστηκε το Facebook Marketplace και σήμερα το Instagram Shop, όπου πολλές bloggers έχουν φτιάξει και τα δικά τους μικρά ανεξάρτητα βιντατζάδικα. Με την αύξηση της ζήτησης για πιο βιώσιμη μόδα, η ευκολία του Instagram Shop και του Depop έδωσε τη δυνατότητα στους χρήστες αυτών των πλατφορμών να ξεκινήσουν μια επιχείρηση second-hand.
Στην έκθεση Μεταπώλησης Πολυτελών Ειδών του 2022, η εταιρεία μεταπώλησης The RealReal ανέφερε αύξηση 44% στα είδη που αγοράζονται από την πλατφόρμα της. Παρατηρήθηκε επίσης ένα κύμα «flipping», δηλαδή πολλοί που αγόρασαν ένα αντικείμενο και το πούλησαν ξανά λίγους μήνες ή εβδομάδες αργότερα. Το γεγονός ότι η αγορά και η μεταπώληση vintage ρούχων γίνεται ολοένα πιο mainstream έχει προκαλέσει ανησυχία, καθώς ο ρυθμός της κυκλικής αυτής κίνησης μοιάζει με αυτόν της γρήγορης μόδας.
Αν πάντως έπρεπε να διαλέξουμε μεταξύ fast fashion, της φρενίτιδας που επικρατεί με τις δύο συλλογές των οίκων κάθε σεζόν, της ταχύτητας με την οποία προστίθενται τα νέα ρούχα στα σταντ των καταστημάτων και της ανακύκλωσης, μεταπώλησης και αγοράς από δεύτερο χέρι –για όποιους λόγους κι αν το κάνει κανείς–, διαλέγουμε τις τελευταίες. Γιατί σε λίγο καιρό δεν θα υπάρχει δίπολο, ο δρόμος θα είναι ένας. Αυτός της καταστροφής. Επομένως, ψωνίστε λιγότερο, διαλέξτε καλύτερα, φροντίστε να διαρκέσει πολύ.
Το θέμα φιλοξενήθηκε αρχικά στο περιοδικό InStyle, στο τεύχος 99, Δεκέμβριος 2022.
