Όταν μιλάμε για ένα ναρκισσιστικό άτομο, πιθανότατα σκεφτόμαστε ενήλικες. Οι ναρκισσιστές έχουν μια διογκωμένη αίσθηση της αυτοπεποίθησής τους και χρειάζονται τον θαυμασμό των άλλων. Αλλά για να καταλάβουμε πραγματικά από πού προέρχεται η ναρκισσιστική διαταραχή προσωπικότητας, πρέπει να εξετάσουμε την παιδική ηλικία.

Τα παιδιά είναι πιο ευάλωτα στις επιρροές που δέχονται στην προσωπικότητά τους, επειδή μόλις αναπτύσσουν την προσωπικότητά τους. Και από ποιους περιβαλλόμαστε περισσότερο όταν είμαστε παιδιά; Από τους γονείς μας!

Καλώς ή κακώς, ο τρόπος, με τον οποίο οι γονείς συμπεριφέρονται στα παιδιά τους, επηρεάζει την προσωπικότητα του παιδιού στην ενήλικη ζωή του. Πώς λοιπόν οι άνθρωποι γίνονται ναρκισσιστές από την παιδική ηλικία;

Η Elinor Greenberg, ψυχολόγος, συγγραφέας και σύμβουλος σε θέματα ναρκισσιστικών διαταραχών, εξηγεί ότι ορισμένες σχέσεις γονέων-παιδιών στην πρώιμη παιδική ηλικία μπορούν να προκαλέσουν ναρκισσιστική διαταραχή προσωπικότητας στην ενήλικη ζωή. Μοιράστηκε τρία σενάρια που καταδύονται βαθιά στο γιατί κάποιος μπορεί να έχει τη διαταραχή και εξηγούν πώς μεταφράζονται στην ενήλικη ζωή. Υπάρχουν τρία λάθη που κάνουν συχνά οι γονείς που μεγαλώνουν ναρκισσιστές.

Επιβράβευση μόνο των υψηλών επιδόσεων

Σε αυτή την περίπτωση, το παιδί μεγαλώνει σε μια οικογένεια που είναι πολύ ανταγωνιστική και επιβραβεύει μόνο τις υψηλές επιδόσεις. Το οικογενειακό σύνθημα ήταν: αν δεν μπορείς να είσαι ο καλύτερος, γιατί να μπεις στον κόπο;

Τα παιδιά σε αυτές τις οικογένειες δεν αισθάνονται ασφάλεια. Τους είναι δύσκολο να απολαύσουν οτιδήποτε για τον εαυτό τους, αν δεν τους προσδίδει κύρος. Αισθάνονται αγαπητοί και αξιόλογοι μόνο όταν είναι επιτυχημένοι και αναγνωρίζονται ως οι «καλύτεροι». Αυτό θέτει σε κίνηση ένα δια βίου μοτίβο κυνηγιού της επιτυχίας και σύγχυσης της με την ευτυχία.

Τα άτομα με ναρκισσιστικά χαρακτηριστικά συχνά μεγαλώνουν σε περιβάλλοντα, όπου οι γονείς παρουσιάζουν ένα μοτίβο υπερβολικού επαίνου, υπερεκτίμησης και εστίασης στην επίτευξη. Μια μελέτη του 2020 κατέληξε στο συμπέρασμα, ότι αυτό μπορεί επίσης μερικές φορές να συνοδεύεται από έλλειψη ρεαλιστικής ανατροφοδότησης ή κριτικής, οδηγώντας σε μια διαστρεβλωμένη αίσθηση αυτοεκτίμησης στο παιδί. Αυτό θεωρείται βασικός παράγοντας που συμβάλλει στην ανάπτυξη του ναρκισσισμού.

Υποτίμηση ή απαξίωση του ενός γονέα

Σε αυτό το σενάριο, υπάρχει ένας πολύ αυταρχικός γονέας που πάντα υποτιμά το παιδί. Ο γονέας είναι γενικά ευερέθιστος, θυμώνει εύκολα και έχει εξωπραγματικά υψηλές προσδοκίες.

Εάν υπάρχουν δύο ή περισσότερα παιδιά, ο γονέας επαινεί το ένα και υποτιμά τα άλλα. Το «καλό» παιδί μπορεί γρήγορα να γίνει το «κακό» και ξαφνικά ένα διαφορετικό αδελφάκι αναδεικνύεται. Κανείς στην οικογένεια δεν αισθάνεται ασφαλής και όλοι ξοδεύουν το χρόνο τους, προσπαθώντας να κατευνάσουν τον εκρηκτικό ναρκισσιστή γονέα.

Ο άλλος γονέας συχνά αντιμετωπίζεται όπως ακριβώς και τα παιδιά και υποτιμάται επίσης. Όταν διαφωνεί με τον ναρκισσιστή γονέα, υποτιμάται και αυτός.

Τα παιδιά που μεγαλώνουν σε αυτές τις οικογένειες αισθάνονται ταπεινωμένα και ανεπαρκή. Στη μετέπειτα ζωή τους, συχνά προσπαθούν να αποδείξουν στον εαυτό τους, στον κόσμο και στον υποτιμητικό γονέα ότι είναι ξεχωριστά και ότι ο γονιός τους έκανε λάθος. Το να αποδεικνύουν ότι είναι ξεχωριστά γίνεται μια δια βίου αποστολή, ενώ από κάτω υπάρχει πάντα μια σκληρή εσωτερική φωνή που επικρίνει κάθε τους λάθος – όσο μικρό κι αν είναι.

Η ανατροφή, από έναν γονέα που υποτιμά τον εαυτό του συχνά, χαρακτηρίζεται από συνεχή έπαινο, υπερβολική κριτική και έλλειψη συναισθηματικής επικύρωσης. Αυτό μπορεί να συμβάλει σημαντικά στην ανάπτυξη ναρκισσιστικών χαρακτηριστικών σε ένα παιδί, ιδιαίτερα ενός μοτίβου γνωστού ως ευάλωτος ναρκισσισμός.

Μια μελέτη που δημοσιεύθηκε από την Society for Research in Child Development συνέστησε ότι τα άτομα με ναρκισσιστικά χαρακτηριστικά που προέρχονται από παιδικές εμπειρίες με έναν απαξιωτικό γονέα μπορούν να επωφεληθούν από τη θεραπεία για να κατανοήσουν τα μοτίβα τους και να αναπτύξουν υγιέστερους μηχανισμούς αντιμετώπισης.

Υπερβολικός έπαινος

Αυτοί οι γονείς είναι συνήθως κρυφοί ναρκισσιστές που νιώθουν άβολα στο προσκήνιο. Αντ’ αυτού, καυχιούνται για το εξαιρετικά ταλαντούχο παιδί τους. Συχνά το παιδί είναι ταλαντούχο και αξίζει τον έπαινο, αλλά αυτοί οι γονείς μερικές φορές το φτάνουν σε υπερβολικό σημείο.

Περιστασιακά το παιδί ντρέπεται από τον υπέρμετρο έπαινο και νιώθει επιβαρυμένο από αυτόν τον ρόλο. Οι συνηθέστεροι παιδικοί δρόμοι για την ανάπτυξη ναρκισσιστικών χαρακτηριστικών προσωπικότητας περιλαμβάνουν την εστίαση στη νίκη με κάθε κόστος, τη συνεχή απειλή της υποτίμησης ή τους γονείς που τοποθετούν τα παιδιά σε ένα βάθρο και επιμένουν να παραμείνουν εκεί.

Τα παιδιά που χαρακτηρίζονται συχνά ως το “χρυσό παιδί” από τους ναρκισσιστές γονείς διατρέχουν υψηλό κίνδυνο να αναπτύξουν και τα ίδια ναρκισσιστικά χαρακτηριστικά, παρουσιάζοντας συχνά μεγαλοπρεπή αυτοεκτίμηση, αίσθηση δικαιώματος και έλλειψη ενσυναίσθησης λόγω της συνεχούς υπερεκτίμησης και της προνομιακής μεταχείρισης που λαμβάνουν από τους γονείς τους.

Τέλος, στις οικογένειες με καθορισμένο “χρυσό παιδί”, τα αδέλφια συχνά αναφέρουν ότι αισθάνονται παραμελημένα, υποτιμημένα και δυσαρεστημένα, γεγονός που μπορεί να επηρεάσει αρνητικά τη δική τους αυτοεκτίμηση και ψυχική υγεία.