Πόσες φορές μεγαλώνοντας δεν τραγουδήσαμε το «Ήταν ένα μικρό καράβι», χωρίς να φανταζόμαστε τι μπορεί να κρύβεται πίσω από τους αθώους στίχους του; Κι όμως, αυτή η παιδική μελωδία, που πέρασε από γενιά σε γενιά, έχει μια πραγματικά φρικιαστική προέλευση.
Από πού προέρχεται το τραγούδι;
Το γνωστό σε όλους παιδικό τραγούδι προέρχεται από ένα παλιό γαλλικό ναυτικό άσμα, το «Il était un petit navire», που μεταφράστηκε σε πολλές γλώσσες και έγινε δημοφιλές σε ολόκληρο τον κόσμο.
Όμως πίσω από τον ρυθμό του και τους παιχνιδιάρικους στίχους, κρύβεται μια σκοτεινή ιστορία που εκτυλίχθηκε στα ανοιχτά της Αφρικής το 1816.
Το Ναυάγιο της Μέδουσας
Το 1816, η γαλλική φρεγάτα Μέδουσα (Méduse) ναυάγησε καθώς έπλεε προς την Αφρική. Ο κυβερνήτης της, διορισμένος λόγω πολιτικών σχέσεων και όχι εμπειρίας, αγνόησε τις οδηγίες, οδηγώντας το πλοίο σε ρηχά νερά.
Με τις διαθέσιμες σωσίβιες λέμβους να μην επαρκούν, κατασκευάστηκε μια αυτοσχέδια σχεδία στην οποία στοιβάχτηκαν 147 άνθρωποι. Η σχεδία αφέθηκε να παρασυρθεί στη θάλασσα και για 13 μέρες οι επιβάτες πάλευαν με την πείνα, τη δίψα και την απελπισία.
Καθώς οι μέρες περνούσαν, πολλοί πέθαναν. Όταν τελείωσαν τα τρόφιμα, οι επιζώντες κατέφυγαν στον κανιβαλισμό, τρώγοντας τους νεκρούς για να επιβιώσουν. Όταν τελικά διασώθηκαν, είχαν απομείνει μόλις 15 άτομα.
Το τραγούδι που κρύβει το φρικτό μυστικό
Κι όμως, το παιδικό τραγούδι «Ήταν ένα μικρό καράβι» περιγράφει ακριβώς αυτή τη φρικτή ιστορία. Οι στίχοι μιλούν για ένα μικρό καράβι που ναυάγησε, την πείνα που ένιωσαν οι ναύτες και την απόφασή τους να φάνε έναν από την ομάδα για να επιβιώσουν. Το τραγούδι απλώς αποδίδεται σε πιο «γλυκιά» μορφή, μεταφέροντας ασυναίσθητα ένα ανατριχιαστικό μήνυμα.
Τι Τραγουδούσαμε Κι Εμείς; Μεγαλώνοντας, χωρίς να το γνωρίζουμε, λέγαμε:
«Και το ρίξανε τον κλήρο…
να δούνε ποιος θα φαγωθεί…»
Άλλη μία απόδειξη ότι πίσω από ό,τι φαίνεται αθώο, μπορεί να κρύβεται μια αληθινή τραγωδία. Η ιστορία του «Ήταν ένα μικρό καράβι» μάς υπενθυμίζει πόσο σημαντικό είναι να γνωρίζουμε την προέλευση των ιστοριών που περνούν από γενιά σε γενιά.
Η τραγωδία πηγή έμπνευσης για ζωγράφους, λογοτέχνες και δημιουργούς από τον 19ο αιώνα μέχρι και σήμερα.
The Raft of the Medusa: Ένα Αριστούργημα της Ρομαντικής Ζωγραφικής
Το πιο διάσημο έργο που γεννήθηκε από αυτή την ιστορία είναι ο επιβλητικός πίνακας «Η Σχεδία της Μέδουσας» (1819) του Γάλλου ζωγράφου Théodore Géricault. Ο πίνακας αποτυπώνει με συγκλονιστικό ρεαλισμό και συναίσθημα τη στιγμή που οι τελευταίοι επιζώντες της σχεδίας αντικρίζουν στον ορίζοντα ένα πλοίο να πλησιάζει.
Ο Géricault πέρασε μήνες μελετώντας πτώματα, συνομιλώντας με επιζώντες και κάνοντας προσχέδια, για να αποδώσει όσο πιο δραματικά και ρεαλιστικά τη φρίκη της ανθρώπινης απελπισίας και του αγώνα για επιβίωση.
Καλλιτέχνες που εμπνεύστηκαν από την τραγωδία της Méduse
Η δύναμη του γεγονότος και του πίνακα του Géricault επηρέασε κι άλλους καλλιτέχνες:
Louis Garneray, ναυτικός και ζωγράφος, δημιούργησε χαρακτικά και ναυτικές σκηνές με παρόμοια θεματολογία.
Ο Émile Loubon και άλλοι Γάλλοι ρομαντικοί ζωγράφοι απέδωσαν καταιγίδες, ναυάγια και ανθρώπινες φιγούρες στη θάλασσα εμπνευσμένοι από την ατμόσφαιρα του έργου.
Η τραγωδία επηρέασε την απεικόνιση της θαλάσσιας θεματικής στη ρομαντική και μετα-ρομαντική τέχνη της Ευρώπης.
Σε λογοτεχνία και σύγχρονες τέχνες
Ο Jules Verne αναφέρεται εμμέσως στο ναυάγιο στα ναυτικά του μυθιστορήματα.
Ο συγγραφέας Jonathan Miles κατέγραψε την πλήρη ιστορική αφήγηση στο βιβλίο του The Wreck of the Medusa.
Θεατρικά έργα, ταινίες και ντοκιμαντέρ έχουν δημιουργηθεί, αποτυπώνοντας το τραγικό περιστατικό.
Σύγχρονοι εικαστικοί χρησιμοποιούν τη «Σχεδία της Μέδουσας» ως συμβολικό εργαλείο για να μιλήσουν για τις προσφυγικές κρίσεις, την ανθρώπινη εγκατάλειψη και τη μάχη για επιβίωση στη θάλασσα.
Ένα Σύμβολο που Επιβιώνει μέχρι Σήμερα
Το ναυάγιο της Méduse παραμένει μία από τις πιο διαχρονικές τραγωδίες της ναυτικής ιστορίας και η απεικόνισή του μέσα από την τέχνη διατηρεί ζωντανή τη μνήμη και το μήνυμα του. Από το παιδικό τραγούδι μέχρι τους μεγάλους πίνακες και τη σύγχρονη καλλιτεχνική αφήγηση, η ιστορία αυτής της σχεδίας δεν σταμάτησε ποτέ να συγκλονίζει.
