Πόσες φορές έχουμε ακούσει, ή έχουμε πει οι ίδιες, πως «στην ηλικία μου είναι λογικό να νυστάζω το μεσημέρι»; Η υπνηλία, ειδικά μετά τα 70, συχνά θεωρείται ένα αθώο και αναμενόμενο κομμάτι της γήρανσης. Όμως, πρόσφατα επιστημονικά δεδομένα έρχονται να αμφισβητήσουν αυτή την πεποίθηση, ειδικά για τις γυναίκες. Οι αλλαγές στον ύπνο, και συγκεκριμένα η αυξημένη νύστα την ημέρα, μπορεί να είναι κάτι περισσότερο από μια απλή «κούραση». Ίσως είναι ένα από τα πρώτα, αθόρυβα προειδοποιητικά σημάδια για την υγεία του εγκεφάλου μας.
Το κρυφό σημάδι που εντόπισαν οι επιστήμονες
Η σύνδεση μεταξύ των διαταραχών ύπνου και της άνοιας έχει απασχολήσει πολύ τους νευροεπιστήμονες. Μια μελέτη-ορόσημο, που δημοσιεύθηκε στο κορυφαίο περιοδικό «Neurology» (της Αμερικανικής Ακαδημίας Νευρολογίας), έφερε στο φως μια εντυπωσιακή συσχέτιση.
Ερευνητές από το Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια στο Σαν Φρανσίσκο (UCSF) παρακολούθησαν 733 γυναίκες, με μέση ηλικία τα 83 έτη, οι οποίες στην αρχή της μελέτης είχαν υγιή γνωστική λειτουργία. Οι γυναίκες φορούσαν ειδικές συσκευές (ακτιγράφοι) για να καταγράφουν με ακρίβεια τις συνήθειες του ύπνου τους, συμπεριλαμβανομένης της διάρκειας και της έντασης της υπνηλίας κατά τη διάρκεια της ημέρας.
Διπλάσιος κίνδυνος: Η σκληρή πραγματικότητα
Μετά από πέντε χρόνια παρακολούθησης, τα ευρήματα ήταν εντυπωσιακά: Οι γυναίκες που εμφάνισαν αυξανόμενη υπνηλία κατά τη διάρκεια της ημέρας είχαν διπλάσιο κίνδυνο να αναπτύξουν άνοια, σε σύγκριση με εκείνες που διατήρησαν σταθερά μοτίβα ύπνου. Η μελέτη ουσιαστικά υπογραμμίζει ότι η επιδείνωση της υπνηλίας σε αυτόν τον πληθυσμό μπορεί να είναι ένα πρώιμο κλινικό σημάδι επικείμενης γνωστικής έκπτωσης.
Το εσωτερικό πλυντήριο του εγκεφάλου
Γιατί η νύστα την ημέρα είναι τόσο σημαντική; Για να το καταλάβουμε, πρέπει να δούμε τον ύπνο όχι ως μια κατάσταση αδράνειας, αλλά ως μια εξαιρετικά ενεργή διαδικασία καθαρισμού του εγκεφάλου.
Κατά τη διάρκεια του βαθύ ύπνου, ενεργοποιείται το γλυμφατικό σύστημα, το «πληντήριο» του εγκεφάλου. Αυτό το σύστημα απομακρύνει τοξικά απόβλητα και πρωτεΐνες, όπως το β-αμυλοειδές και την πρωτεΐνη tau, οι οποίες αποτελούν τα χαρακτηριστικά παθολογικά σημάδια της νόσου Αλτσχάιμερ.
Όταν ο ύπνος μας είναι κακής ποιότητας ή διακόπτεται (π.χ. από άπνοια ύπνου), αυτή η διαδικασία καθαρισμού δεν ολοκληρώνεται αποτελεσματικά. Η χρόνια κακή ποιότητα ύπνου μπορεί έτσι να επιταχύνει τη συσσώρευση αυτών των τοξικών πρωτεϊνών, αυξάνοντας τον κίνδυνο. Αντίστοιχα, η αρχική συσσώρευση των πρωτεϊνών λόγω της άνοιας μπορεί να προκαλέσει βλάβη στους ρυθμιστικούς μηχανισμούς του ύπνου, οδηγώντας σε κακό νυχτερινό ύπνο και, ως αντιστάθμισμα, σε υπερβολική νύστα την ημέρα.
Τι σημαίνει αυτό: Πότε να μιλήσετε στον γιατρό σας
Το βασικό μήνυμα είναι απλό: Η υπερβολική υπνηλία δεν είναι κάτι το «φυσιολογικό» στην τρίτη ηλικία.
Εάν εσείς, ή κάποια αγαπημένη σας γυναίκα άνω των 70 ετών, παρατηρείτε ότι οι μεσημεριανοί ύπνοι γίνονται πιο συχνοί, πιο μακροχρόνιοι ή η νύστα είναι τόσο έντονη που επηρεάζει τις καθημερινές δραστηριότητες, τότε είναι απαραίτητο να γίνει ένας ολοκληρωμένος ιατρικός έλεγχος.
Ο γιατρός σας θα μπορέσει να αποκλείσει ή να θεραπεύσει άλλες αιτίες που προκαλούν υπνηλία, όπως το Σύνδρομο άπνοιας ύπνου (που κατακερματίζει τον νυχτερινό ύπνο), την κατάθλιψη (που συχνά εκδηλώνεται με κόπωση) ή τις παρενέργειες συγκεκριμένων φαρμάκων που λαμβάνετε.
Πέντε βήματα για να βελτιώσετε τον ύπνο και να προστατέψετε τον εγκέφαλό σας
Η διατήρηση της υγιεινής του ύπνου είναι ένας από τους πιο σημαντικούς παράγοντες για την προστασία της γνωστικής λειτουργίας.
Σταθερό ωράριο αφύπνισης: Ξυπνήστε την ίδια ώρα κάθε μέρα, ακόμα και τα Σαββατοκύριακα, για να ρυθμίσετε τον κιρκάδιο ρυθμό σας.
Έκθεση στο πρωινό φως: Βγείτε στον ήλιο για 15-30 λεπτά το πρωί. Το φυσικό φως βοηθά στη σωστή παραγωγή μελατονίνης το βράδυ.
Οριοθέτηση του μεσημεριανού ύπνου: Εάν είναι απαραίτητος ένας υπνάκος, κρατήστε τον σύντομο (έως 30 λεπτά) και κάντε τον νωρίς το απόγευμα. Ένας μακρύς ύπνος μπορεί να βλάψει τον βραδινό.
“Ψύξη” του υπνοδωματίου: Η ιδανική θερμοκρασία είναι δροσερή, καθώς βοηθά το σώμα να εισέλθει γρήγορα στη φάση του βαθέος ύπνου και να παραμείνει εκεί.
Ψηφιακό “λουκέτο”: Αποφύγετε όλες τις οθόνες (κινητό, τάμπλετ, τηλεόραση) τουλάχιστον μία ώρα πριν τον ύπνο, καθώς το μπλε φως μπλοκάρει την παραγωγή μελατονίνης.
