Το να ζείτε μια πολυάσχολη ζωή έχει πλέον προστεθεί στο κάπνισμα, στο υψηλό σάκχαρο και τη ρύπανση του αέρα ως βασικός παράγοντας κινδύνου για την εμφάνιση της καταστροφικής αυτής ασθένειας.
Μια νέα έκθεση που δημοσιεύτηκε στο ιατρικό περιοδικό The Lancet υποστηρίζει ότι η λεγόμενη «χρονική ανισότητα» (temporal inequality), δηλαδή το γεγονός ότι τα άτομα από χαμηλότερα κοινωνικοοικονομικά στρώματα δεν διαθέτουν τον ίδιο χρόνο με εκείνα που είναι οικονομικά πιο ευκατάστατα, αποτελεί μια υποτιμημένη απειλή στην πρόληψη της νόσου που “κλέβει” τη μνήμη.
Η άνοια είναι η κύρια αιτία θανάτου στη Βρετανία, με περίπου 944.000 ανθρώπους στο Ηνωμένο Βασίλειο να ζουν με τη νόσο, και περίπου 7 εκατομμύρια στις Ηνωμένες Πολιτείες.
Υπάρχουν διάφοροι τύποι άνοιας, αλλά το πιο συνηθισμένο είναι το Αλτσχάιμερ, που επηρεάζει περίπου έξι στους δέκα ανθρώπους που έχουν διαγνωστεί με τη νόσο.
Αν και δεν υπάρχει θεραπεία για την άνοια, η έγκαιρη διάγνωση επιτρέπει την κατάρτιση εξατομικευμένων σχεδίων φροντίδας και δίνει στους γιατρούς τη δυνατότητα να συνταγογραφήσουν φάρμακα και θεραπείες που μπορούν να καθυστερήσουν την εξέλιξη της ασθένειας.
Ωστόσο, όπως υποστηρίζουν οι ερευνητές, δεν έχουν όλοι τον χρόνο να δώσουν προτεραιότητα στην υγεία τους, ούτε να ακολουθήσουν τα απαραίτητα προληπτικά βήματα για μια πιο υγιή τρίτη ηλικία, δημιουργώντας έτσι ένα άνισο και άδικο «γήπεδο» ευκαιριών.
Οι ερευνητές ορίζουν τη «χρονική ανισότητα» ως την έλλειψη επαρκούς χρόνου για ξεκούραστο ύπνο, την εργασία σε εντατικούς ή ασύμβατους ρυθμούς, την υπερβολική εξάρτηση από οθόνες, καθώς το μπλε φως που εκπέμπουν έχει αποδειχθεί ότι επηρεάζει το εσωτερικό ρολόι του σώματος, γνωστό ως κιρκάδιος ρυθμός, ή την απουσία ελεύθερου χρόνου για χαλάρωση.
«Ο χρόνος είναι ένας υποτιμημένος κοινωνικός παράγοντας που επηρεάζει την υγεία του εγκεφάλου», γράφουν, «και είναι πιθανώς εξίσου σημαντικός με την εκπαίδευση ή το εισόδημα όσον αφορά τον κίνδυνο εμφάνισης άνοιας».
«Η επιτάχυνση της ζωής μέσα σε ψηφιακά διαμεσολαβημένες, παραγωγικότητας-κεντρικές κοινωνίες έχει δημιουργήσει συνθήκες όπου ο χρόνος βελτιστοποιείται, κατακερματίζεται και εμπορευματοποιείται αδιάκοπα.
Παρά τις τεχνολογικές εξελίξεις που υπόσχονται αποδοτικότητα και ευελιξία, πολλοί άνθρωποι βιώνουν μια χρόνια αίσθηση “φτώχειας χρόνου”, με ελάχιστο περιθώριο για ξεκούραση, στοχασμό ή φροντίδα.
Αυτό το παράδοξο της προόδου έχει συνέπειες για την υγεία του εγκεφάλου. Η συνεχής πίεση για απόδοση και διαρκή δραστηριότητα συμβάλλει στην υπερφόρτωση του νου, στις διαταραχές ύπνου, στην ψυχική εξάντληση, στο χρόνιο στρες και στη μειωμένη ικανότητα ανανέωσης.
Ταυτόχρονα, η κατανομή του χρόνου είναι δομικά άνιση: οι φροντιστές, οι χαμηλόμισθοι εργαζόμενοι -ιδίως όσοι εργάζονται σε βάρδιες- και οι περιθωριοποιημένες ομάδες αντιμετωπίζουν συχνά τους πιο αυστηρούς χρονικούς περιορισμούς, γεγονός που βαθαίνει τις ήδη υπάρχουσες ανισότητες στην υγεία».
Σύμφωνα με τη φιλανθρωπική οργάνωση Alzheimer’s Society, περίπου 40% των περιπτώσεων άνοιας μπορούν να προληφθούν, και ερευνητές από διάφορα ακαδημαϊκά ιδρύματα έχουν προτείνει αρκετούς τρόπους με τους οποίους οι άνθρωποι μπορούν να ενισχύσουν την υγεία του εγκεφάλου τους.
Αυτοί περιλαμβάνουν τη διατήρηση του νου σε εγρήγορση μέσω εκμάθησης νέων δεξιοτήτων ή γλωσσών, τη συμμετοχή σε γρίφους και παιχνίδια, τη διατήρηση ενεργής κοινωνικής ζωής, την καθημερινή άσκηση και τη σωστή διατροφή πλούσια σε αντιοξειδωτικά. Νωρίτερα αυτόν τον μήνα, ερευνητές ανακάλυψαν γιατί η παχυσαρκία μπορεί να αυξήσει δραματικά τον κίνδυνο εμφάνισης της νόσου Αλτσχάιμερ, της πιο κοινής μορφής άνοιας.
Οι ειδικοί εδώ και καιρό προειδοποιούν ότι η παχυσαρκία αυξάνει τον κίνδυνο σοβαρών παθήσεων, όπως η υψηλή αρτηριακή πίεση και διάφορες μορφές καρκίνου, ενώ μελέτες δείχνουν ότι μπορεί να προκαλέσει γνωστική έκπτωση. Προηγούμενες έρευνες είχαν δείξει ότι η μέτρια έως έντονη σωματική άσκηση μειώνει τον κίνδυνο άνοιας κατά 41%.
Αμερικανοί ερευνητές διαπίστωσαν ότι τα αυξημένα επίπεδα μικροσκοπικών μορίων αποθήκευσης λίπους σε παχύσαρκα άτομα τα καθιστούν πιο ευάλωτα στη διάδοση μιας τοξικής πρωτεΐνης, της amyloid, στον εγκέφαλο.
Σημαντικές συσσωρεύσεις αυτής της πρωτεΐνης, καθώς και μιας άλλης —της tau— μπορούν να σχηματίσουν πλάκες και μπερδέματα (tangles), τα οποία θεωρείται ότι βρίσκονται πίσω από τα συμπτώματα της νόσου Αλτσχάιμερ.
Πρόκειται για μορφές άσκησης που ανεβάζουν τους καρδιακούς παλμούς και την αναπνοή σε επίπεδο τέτοιο ώστε να μπορεί κανείς να μιλήσει, αλλά όχι να τραγουδήσει — όπως το γρήγορο περπάτημα, το τζόγκινγκ ή η ποδηλασία.
Ωστόσο, ορισμένοι επιστήμονες προτείνουν ότι οι προπονήσεις υψηλής έντασης (HIIT) μπορεί να είναι πιο αποτελεσματικές από την κλασική αερόβια άσκηση (cardio) για την αποτροπή της άνοιας, καθώς αναγκάζουν μεγαλύτερη ροή αίματος προς τον εγκέφαλο.
Το HIIT περιλαμβάνει σύντομα διαστήματα έντονης άσκησης, στο 80% της μέγιστης προσπάθειας, τα οποία ακολουθούνται από περιόδους ανάκαμψης, ώστε να επανέρχεται ο καρδιακός ρυθμός.
Συνήθως περιλαμβάνει γρήγορες ασκήσεις όπως burpees, mountain climbers, jump squats, kettlebell swings και treadmill sprints.
Παρ’ όλα αυτά, συνιστάται να αποφεύγεται η άσκηση υψηλής έντασης λίγο πριν από τον ύπνο, καθώς έρευνα έδειξε ότι μειώνει τη διάρκεια του ύπνου, γεγονός που μπορεί να αυξήσει τον κίνδυνο εμφάνισης άνοιας. Άλλοι ερευνητές έχουν προτείνει ότι η ιδανική ηλικία για να ενταθεί η άσκηση, με στόχο την πρόληψη της άνοιας, είναι μεταξύ 45 και 65 χρόνων.
