Η ιδέα της «ανάστασης» εξαφανισμένων ειδών μοιάζει να έχει ξεπηδήσει από τις σελίδες της επιστημονικής φαντασίας. Και όμως, τα τελευταία χρόνια, μια αυξανόμενη μερίδα επιστημόνων και start-up εταιρειών δουλεύουν πάνω σε ένα φιλόδοξο — και αμφιλεγόμενο — σχέδιο: τη de-extinction, την προσπάθεια επαναφοράς εξαφανισμένων ειδών στη ζωή μέσω γενετικής μηχανικής. Στο επίκεντρο αυτής της συζήτησης βρίσκεται ένας θρύλος του παρελθόντος: ο ανταρόλυκος (dire wolf).

Ποιος ήταν ο ανταρόλυκος;

Ο Aenocyon dirus, ή αλλιώς dire wolf, ήταν ένα μεγάλο, εντυπωσιακό σαρκοφάγο της Πλειστόκαινης Εποχής που έζησε στη Βόρεια και Νότια Αμερική πριν από περίπου 125.000–9.000 χρόνια. Ήταν πιο στιβαρός και δυνατός από τον σύγχρονο γκρίζο λύκο, με δυνατό σαγόνι και εξειδίκευση στο κυνήγι μεγάλων θηραμάτων όπως άγρια άλογα και βίσονες.

Μέχρι πρόσφατα πιστεύαμε ότι ήταν στενός συγγενής του λύκου και του σκύλου. Όμως, μια μελέτη DNA του 2021 αποκάλυψε την έκπληξη: ο dire wolf ανήκε σε εντελώς διαφορετικό εξελικτικό κλάδο, που αποσχίστηκε από τον κοινό πρόγονο των σύγχρονων λύκων πριν από περίπου 6 εκατομμύρια χρόνια.

Πόσο κοντά είμαστε στην επιστροφή του;

Η de-extinction βασίζεται σε πολύπλοκες τεχνικές: εξαγωγή DNA από απολιθώματα, ανάλυση του γενετικού υλικού και προσπάθεια ανακατασκευής του μέσω γενετικής μηχανικής — σε κύτταρα ζώντων συγγενών ειδών, όπως ο γκρίζος λύκος ή ο αφρικανικός άγριος σκύλος.

Ωστόσο, υπάρχουν μεγάλα εμπόδια:

• Το DNA είναι κατακερματισμένο και ελλιπές.
• Δεν μπορούμε να δημιουργήσουμε πιστό αντίγραφο, αλλά μόνο κάποιο υβριδικό πλάσμα.
• Ακόμη και αν το καταφέρουμε, δεν θα είναι πραγματικός ανταρόλυκος, αλλά μια νέα, τροποποιημένη μορφή.

Και τότε… γιατί να το κάνουμε;

Εδώ μπαίνουν ερωτήματα που ξεπερνούν την επιστήμη και ακουμπούν την ηθική, την οικολογία και τη φιλοσοφία:

Τι σημαίνει να «ανασταίνουμε» ένα είδος χωρίς το οικοσύστημα που το στήριζε;

Ο dire wolf υπήρχε σε έναν κόσμο με διαφορετικό κλίμα, διαφορετική λεία, διαφορετικούς θηρευτές και ανταγωνιστές. Αν τον επαναφέρουμε σήμερα, πού θα ζήσει;

Το φυσικό του περιβάλλον έχει χαθεί. Τα ζώα που κυνηγούσε έχουν εξαφανιστεί. Τα οικοσυστήματα έχουν αλλάξει ριζικά. Οποιαδήποτε «επιστροφή» του είδους θα είναι τεχνητή, απομονωμένη και ενδεχομένως επικίνδυνη για τα σημερινά οικοσυστήματα.

Μήπως χρησιμοποιούμε τη φαντασία για να αποφύγουμε το παρόν πρόβλημα;

Η de-extinction μπορεί να γοητεύει, όμως κρύβει μια δυσάρεστη αλήθεια: Αντί να προστατεύουμε τα απειλούμενα είδη του σήμερα, φαντασιωνόμαστε την ανάσταση εκείνων που ήδη χάσαμε.

Καθημερινά, εξαφανίζονται δεκάδες ζώα και φυτά -και τα χρήματα που επενδύονται στην ανάσταση των μαμούθ ή των ανταρόλυκων, θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν για να σωθούν είδη όπως ο ρινόκερος ή η τίγρη της Μαλαισίας.

Και τελικά… αν φέρουμε πίσω τον dire wolf, για ποιον λόγο;

Για επιστημονική πρόοδο; Για λόγους εντυπωσιασμού; Για να “παίξουμε τον Θεό”; Ή μήπως γιατί δυσκολευόμαστε να συμβιβαστούμε με την οριστική απώλεια;

Ίσως ο ανταρόλυκος να είναι κάτι παραπάνω από ένα εξαφανισμένο αρπακτικό: να είναι σύμβολο του πώς αντιμετωπίζουμε τον χρόνο, τη φθορά και την αδυναμία μας να δεχτούμε το τέλος.