Ξεκινά ως μια αθώα προσπάθεια για ορισμένα άτομα να τρώνε πιο υγιεινά, αλλά οι ορθορεκτικοί έχουν εμμονή με την ποιότητα και την αγνότητα των τροφίμων. Για παράδειγμα, αποφεύγεται ψυχαναγκαστικά η κατανάλωση τροφίμων, που τα ίδια τα άτομα εκτιμούν ως επικίνδυνα, όπως τροφές μη-βιολογικές, αυξημένες σε λιπαρά, ζωικές, συσκευασμένες ή που περιέχουν συντηρητικά, ζάχαρη, αλάτι, χρωστικές, κλπ. Αυτα τα άτομα διαθέτουν σκληρή βούληση για να διατηρήσουν ένα άκαμπτο στυλ φαγητού, ενώ αν κερδίσει ο πειρασμός παίρνει θέση η αυτο-τιμωρία (συνήθως μέσω αυστηρότερης διατροφής, νηστείας και άσκησης). Η αυτοεκτίμηση ‘’τυλίγεται’’ στο καθημερινό πρόγραμμα υγιεινής-    ποιοτικής διατροφής. Μερικές φορές αισθάνονται ανώτεροι από άλλους, ιδίως σε οτι έχει σχέση με την πρόσληψη τροφής.

Τελικά, οι διατροφικές επιλογές γίνονται τόσο περιοριστικές σε ποικιλία και θερμίδες, που η υγεία υποφέρει – μια ειρωνική συστροφή για ένα άτομο τόσο απόλυτα αφιερωμένο στην υγιεινή διατροφή. Η εμμονή με την υγιεινή διατροφή μπορεί να αποκλείσει το ενδεχόμενο για άλλες δραστηριότητες και ενδιαφέροντα, να επηρεάσει τις σχέσεις, και να γίνει σωματικά επικίνδυνη.

Είναι  η νευρική ορθορεξία μια διατροφική διαταραχή;

Ο όρος «ορθορεξία» επινοήθηκε από τον Steven Bratman, MD το 1996. Άρχισε να τον χρησιμοποιεί με τους ασθενείς του, οι οποίοι είχαν υπερβολική εμμονή με την υγεία. Δεν είναι επίσημα αναγνωρισμένη ως διατροφική διαταραχή στο DSM-5 (Διαγνωστικό και Στατιστικό Εγχειρίδιο Ψυχικών Διαταραχών, 5^η ‘Εκδοση), αλλά είναι παρόμοια με άλλες διατροφικές διαταραχές – τα άτομα με νευρική ανορεξία ή νευρική βουλιμία βασανίζονται για τις θερμίδες και το σωματικό τους βάρος, ενώ οι ορθορεκτικοί βασανίζονται σχετικά με την αγνότητα της διατροφής.

Γιατί κάποιος μπορεί να γίνει ορθορεκτικός?

Ένα άτομο που έχει ορθορεξία φαίνεται να υποκινείται από την υγεία, παρ΄ όλα αυτα υπάρχουν και άλλα, σχετικά κίνητρα τα οποία διαφέρουν μεταξύ τους και τις περισσότερες φορές δεν είναι εμφανή. Τέτοια κίνητρα μπορεί να  περιλαμβάνουν την αυτο-προστασία του ατόμου από την κακή υγεία,  τον αυτο-καταναγκασμό για πλήρη έλεγχο, τη βελτίωση της αυτοεκτίμησης, την αναζήτητη της πνευματικότητας μέσω των τροφίμων, καθώς και τη χρήση των τροφίμων με σκοπό το άτομο να δημιουργήσει μια δική του ταυτότητα.

Έτσι ποια είναι η μεγάλη διαπραγμάτευση;

Η ‘’υγιεινή’’ διατροφή των ορθορεκτικών μπορεί στην πραγματικότητα να γίνει μια διατροφή ανθυγιεινή και με διατροφικά ελλείμματα, μια διατροφή που στην ουσία έχουν επιβάλλει οι ίδιοι στον εαυτό τους. Αυτά τα θέματα διατροφής δεν είναι πάντα εμφανή. Ωστόσο, τα κοινωνικά προβλήματα είναι πιο εμφανή. Οι ορθορεκτικοί, συχνά απομονώνονται κοινωνικά, επειδή προγραμματίζουν τη ζωή τους γύρω από τα τρόφιμα. Διαθέτουν πολύ λίγο χώρο στη ζωή τους για οτιδήποτε άλλο. Χάνουν την ικανότητα να του να τρώνε διαισθητικά – να γνωρίζουν πότε είναι πεινασμένοι, πόσο χρειάζονται, και πότε είναι χορτάτοι.

Δηλαδή, είναι ανθυγιεινό να ακολουθώ μια υγιεινή διατροφή;

Ακολουθόντας μια υγιεινή διατροφή δεν σημαίνει ότι είστε ορθορεκτικοί, και τίποτα δεν είναι λάθος με το να τρώτε υγιείνά. Παρ’ ολα αυτα, αν η υγιεινή διατροφή που ακολουθείτε 1) καταναλώνει υπερβολικά μεγάλο χρονικό διάστημα και προσοχή μέσα στη ζωή σας 2) το να ξεφεύγετε απο απο το πρότυπο διατροφής που ακολουθείτε σας δημιουργεί αίσθημα ενοχής και αυτο-απέχθειας 3) τη χρησιμοποιείτε για να αποφύγετε τα προβλήματα της ζωής σας και/ ή 4) σας απομονώνει κοινωνικά, τότε ίσως να μην είναι τόσο ‘’υγιεινή’’, όσο πιστεύετε.

Θεραπεία

H κοινωνία προωθεί την υγιεινή διατροφή και το χαμηλό βάρος, έτσι είναι εύκολο για πολλούς να μην συνειδητοποιήσουν πόσο προβληματική μπορεί να γίνει αυτή η συμπεριφορά. Ακόμη πιο δύσκολο είναι ότι το πρόσωπο που κάνει μια ‘’ορθορεκτική’’ διατροφή μπορεί να κρυφτεί πίσω από τη σκέψη ότι απλά τρώει σωστά. Περαιτέρω περιπλέκει τη θεραπεία το γεγονός ότι τα κίνητρα πίσω από την ορθορεξία είναι πολύπλευρα.

Αρχικά, ο ορθορεκτικός πρέπει να παραδεχτεί οτι υπάρχει πρόβλημα, στη συνέχεια να προσδιορίσει τι προκάλεσε την εμμονή. Αυτός ή αυτή θα πρέπει επίσης να γίνει πιο ευέλικτος και λιγότερο δογματικός για την κατανάλωση τροφής. Δουλεύοντας στα συναισθηματικά ζητήματα που έχουν προκαλέσει την εμμονή, η  μετάβαση στην κανονική διατροφή θα γίνει ευκολότερη. Ενώ η ορθορεξία δεν είναι κατάσταση που ο γιατρός  θα διαγνώσει, η αποκατάσταση μπορεί να απαιτήσει επαγγελματική βοήθεια. Ένας έμπειρος διαιτολόγος ή ψυχολόγος με ειδίκευση στην αντιμετώπιση των διατροφικών διαταραχών είναι η καλύτερη επιλογή.

Ελευθερία Αλεξανδράκη
Διαιτολόγος-Διατροφολόγος
Μέλος της Ομάδας Logodiatrofis.gr
alexandrakieleftheria@gmail.com